شکل‌گیری نخستین موزه‌های ایران و جهان عرب
“کیانوش معتقدی”
اگر به تاریخچه شکل‌گیری نخستین موزه هنر و مجموعه‌های هنری
در خاورمیانه نگاهی بیاندازیم، در می يابیم که ایران بعنوان نخستین
کشور منطقه، کانون اصلی نخستین جنبش‌های هنر مدرن و به طبع
ایجاد اولین نهادهای فرهنگی – هنری (گالری‌ها، دانشکده هنرهای
زیبا و برگزاری بینال‌ها) و در نهایت اولین موزه هنرهای معاصر در
خاورمیانه بوده است.
البته شروع این جریان از دهه بیست و با ملی شدن صنعت نفت
قابل پیگیری است. زمانیکه در سال‌های پس از کودتای ۱۳۲۲،سیاست
کلی حکومت پهلوی در واردات مدرنیسم در عرصه‌های مختلف
اجتماعی و فرهنگی باعث حمایت دولتی از هنر و نهادهای هنری بود.
اما پس از انقلاب ایران و با شروع تحولات خاورمیانه در دهه‌های
بعد، کشورهای عرب منطقه، که به دلیل افزایش بهای نفت
و برنامه های کلان توسعه در پی ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی
و فرهنگی بودند، کم‌کم به فکر گردآوری مجموعه‌های هنری
در آستانه ورود به هزاره جدید افتادند. در آغاز خاندان‌های
سلطنتی همچون طارق رجب در قطر و الصباح در کویت شروع
به خرید آثار هنر اسلامی و ایرانی در حراج‌های بین‌المللی کردند
و دو دهه بعد زمانیکه قرار شد نخستین موزه هنر خاورمیانه
افتتاح شوند این کلکسیون‌های ارزشمند پایه و اساس شکل‌گیری
موزه‌های ملی در این کشورها شدند.
کارزار رقابت افتتاح موزه‌ها در جهان عرب
از سوی دیگر و همزمان با ایجاد موزه‌های ملی، کارگزاران فرهنگی
کشورهای عمان، بحرین، امارات، قطر و کویت با برنامه‌ریزی و صرف
هزینه‌های گزاف (در بیست سال اخیر) نخستین گالری‌ها و
نخستین موزه هنر و سپس رویدادهای هنری چون بینال،حراج،
آرت فر و … با هدف تقویت چرخه اقتصاد هنر ، بازار بین‌المللی
پر رونق و آزادی را برای مبادلات آثار هنری در منطقه ایجاد کردند؛
که از جمله مهم‌تریناین موزه‌ها می توان به موزه هنرهای اسلامی
و موزه ملی قطر اشاره کرد.
گام بعدی دعوت از موزه‌ها و مجموعه‌های معتبر بین المللی و ایجاد
شعبه در خاورمیانه بود که این موضوع با سرمایه‌گذاری و حمایت‌های
دولت‌های عربی منطقه به کارزار جدیدی برای درآمدزایی موزه‌های
مهم جهان بدل شد؛ نخستین نمونه از این رویکرد با افتتاح شعبه
موزه لوور پاریس در ابوظبی کلید خورد و در ادامه شعبه موزه گوگنهام
نیویورک نیز در نزدیکی همین موزه بزودی افتتاح خواهد شد.
اما نکته جالب توجه در این میان توجه عربستان صعودی
(در رقابت با امارات و قطر) به ایجاد مراکز فرهنگی هنری و
موزه‌هاست. در همین راستا و در تازه‌ترین اقدام، این کشور با
جلب رضایت موزه هرمیتاژ روسیه ، پروژه احداث بزرگترین موزه
منطقه خاورمیانه را آغاز کرده که شعبه‌ای از موزه هرمیتاژ خواهد
بود و به همین خاطر بودجه عظیمی برای ساخت بنا و خریداری
مجموعه‌های مختلف هنری در جهان اختصاص داده است.
تصاویر بیشتر
اخبار هنرهای تجسمی را در پشت بام پیگیری کنید.
برای خرید نسخه کاغذی پشت بام به این لینک مراجعه کنید.
