هنرمند راه می‌رود
درباره خط سبز (The Green Line) فرانسیس الیس (Francis Alys)
«گاهی آنچه شاعرانه است می‌تواند سیاسی باشد و گاهی کنشی سیاسی می‌تواند شاعرانه باشد.» این جمله‌ای است که فرانسیس الیس، هنرمند بلژیکی مقیم مکزیک در ابتدای فیلم تدوین شده از پروژه خود آورده و به گمان نگارنده می‌تواند بهترین توصیف کنش هنری وی باشد. با این‌که تحصیلاتش را در معماری به پایان رساند، اما یک هنرمند چندرشته‌ای است. او رسانه‌های متنوعی را به‌کار می‌گیرد؛ از نقاشی و طراحی تا چیدمان و اجرا. شاید در طبقه‌بندی‌های مرسوم تاریخ هنر بتوان او را در رسته هنرمندان مفهومی جای داد که خیابان یا هر سپهر عمومی را برای نمایش آثار هنری خود برمی‌گزینند، هر چند این دسته‌بندی‌ها با استفاده از منطق این‌همانی، تنوع و تفاوت‌های منحصربه‌فرد کار هنرمندان را نادیده می‌گیرد.
در تابستان 2004، آلیس حدود 24 کیلومتر در اورشلیم قدم زد، در حالی که قوطی رنگ کوچکی در دست داشت و رنگ از سوراخ کوچکی سر زمین می‌ریخت وخط سبزی بر جای می‌گذاشت. این پیاده‌روی به کمک دوست فیلمسازش، ژولین دوو (Julien Devaux) ضبط و تدوین شد و بعدها در قالب یک فیلم ۱۷ دقیقه‌ای به نمایش درآمد. اثری که الیس نام آن را “خط سبز” گذاشت و با نام “پیاده‌روی در اورشلیم” (Walking through Jerusalem) نیز شناخته می‌شود. خط سبز برجامانده از راه‌رفتن هنرمند در اورشلیم، مزرهای 1948 را به یاد می‌آورد. این محدوده خط مرز آتش‌بس محسوب می‌شد و تا پیش از جنگ شش روزه هنوز پابرجا بود. بعد از ۱۹۶۷، اسراییل سرزمین‌های شرقی این خط را اشغال کرد. این رنگ سبز زمان و مکان دیگری از تاریخ را نیز به یاد می‌آورد؛ موشه دایان در روز استقلال اسراییل در سازمان ملل خطی بر نقشه خاورمیانه کشید و ملل متحد همان مرز را به عنوان مرزهای مستقل دو کشور به رسمیت شناخت. این همان روز ۱۴ می ۱۹۴۸ بود که اعراب آن را “روز نکبت” می‌خوانند.
الیس با سطل رنگ کوچکی در دست که هر بار آن را پر می‌کرد، ماجراجویی هنری خود را آغاز کرد؛ اجرایی ساده با با کاربست کمترین ابزار و مصالح. رنگ سبز و بدن هنرمند. ایست‌های بازرسی اسراییلی، عابران و خودروها، خیابان و گاه بیابان و کوه و تپه را درنوردید و در طول دو روز، ۵۸ لیتر رنگ سبز بر آسفالت و خاک ریخت. در این اجرا تعجب، حیرت، اعتراض و گاه خشم ناظران برانگیخته می‌شد. ناظرانی که بی‌خبر از قصد هنرمند، شاید در نگاه اول مجنونی را می‌دیدند مشغول کثیف کردن شهر. چرا کسی چنین می‌کند؟ برای یادآوری یک قرارداد؟ فراخوانی شاعرانه برای صلح؟ امکانی هنرمندانه برای یادآوری؟ کنش هنری فرانسیس الیس سیاست را در یکی از بغرنج‌ترین شهرهای قرن حاضر به پرسش می‌کشد: چرا مرز؟ چرا پیمان‌شکنی و اشغال؟ در عین حال به شکلی شاعرانه راه‌حل نیز ارائه می‌دهد. راه‌حلی که همچنان گوش‌های سنگین شنوای آن نیست.
منابع:
https://francisalys.com/the-green-line/
https://publicdelivery.org/francis-alys-green-line
بام یک اثر
فرشید امامی‌پنا
