گزارشی از اولین موزه اختصاصی هنر زنان در جهان
هوای واشنگتن دی‌سی در نخستین روزهای مارچ دلپذیرتر شده؛ می‌توان بی‌اعتنا به سرما، دست‌ها را توی جیب پالتو فرو برد و در خیابان گردش کرد. آفتاب درخشان خبر از نزدیک شدن بهار می‌دهد و بادهای سرد استخوان‌سوز هنوز در انکار رسیدن بهارند. خط قرمز مترو مرا به نشنال‌مال می‌رساند و خط هدایتگر روی نقشه، متروسنتر را به عنوان مقصد، نمایش می‌دهد؛ جایی نزدیکی نشنال‌مال، یک مستطیل سبزرنگ و بلند روی نقشه که یک طرفش به یادبود لینکلن منتهی است و در ضلع دیگرش مجموعه کاخ سفید خودنمایی می‌کند. این مستطیل سبزرنگ روی نقشه قلب واشنگتن است؛ محل برپایی جشن‌ها، رویدادها، اعتراضات و راه‌پیمایی‌ها و همچنین مقصد شیفتگان موزه‌گردی.
این‌جا مرکز موزه‌های باشکوه و رایگان است. موزه‌هایی با سقف‌های بسیار بلند و سالن‌های تودرتو که می‌شود فارغ از آن‌چه بیرون موزه در جریان است، لحظاتی در زمان و مکان گم شد و غرق شد در رنگ‌ها و حجم‌ها و افسون‌‌ِ پیچ‌وتاب اندام‌ها و پیکرها و فرم‌ها. مقصدم موزه هنرهای مفهومی است، اما عبارتی روی نقشه توجهم را جلب می‌کند که باعث می‌شود مسیرم را تغییر دهم: «موزه ملی زنان در هنرها». هشتم مارچ است و دیدن اتفاقی این موزه را روی نقشه به فال نیک می‌گیرم. مسیرم را به آن سمت کج می‌کنم؛ موزه‌ای در تقاطع خیابان نیویورک و خیابان سیزدهم. ساختمان موزه با نمایی آجری و دو ستون ایونیک در سردر ورودی موزه جلب توجه می‌کند. گیشه‌ای که آن‌سوی درهای سنگین شیشه‌ای است، خبر می‌دهد که بازدید از آن رایگان نیست. قید شانزده دلار را می‌زنم و وارد می‌شوم. شکوه بنا چشمگیر است؛ سنگ‌های کف سالن، نقش خورشید بزرگی ساخته و سقف بلندی تا طبقه دوم بالا رفته و ایوانی گرداگرد بنا را دربرگرفته و دیوار بلند را دو نیم می‌کند. چهل‌چراغ‌های آویخته از سقف تا ایوان دومین طبقه سنگینی کرده‌اند. فضایی آرام و خلوت بر این موزه حکم‌فرماست و عمده بازدیدکنندگان را زنان تشکیل می‌دهند.
بنیان موزه ملی هنر زنان
ایده شکل‌گیری این موزه با این پرسش ساده و روشن که به ندرت به آن پرداخته شده به وجود آمد: هنرمندان زن کجا هستند؟ این پرسش برای بنیان‌گزاران این موزه یعنی ویلهلمینا کول هالادی(Wilhelmina Cole Holladay) و همسرش، والاس اف. هالیدی (Wallace F. Holladay) کافی بود که دست به کار شوند و در دهه 1970 با جمع‌آوری آثار هنری زنان، شروعی برای به رسمیت شناختن هنر زنان را رقم بزنند، درست در همان سال‌هایی که محققان و تاریخ‌نگاران هنر هنر زنان و اقلیت‌های قومی و نژادی و همچنین پرداختند.
جرقه جمع‌آوری آثار هنری زنان، در سفری که خانم هالدی به وین داشت به ذهنش خطور کرد. او و همسرش هنگام گردش در گالری‌ها و موزه‌های وین توجهشان به نقاشی طبیعت بی‌جانی از هنرمند فلاندری، کلارا پترس جلب می‌شود. هنگامی که هالادی تلاش کرد تا بیشتر درباره هنرمند آگاه شود، هیچ اطلاعاتی درباره پترس یا هنرمند زن دیگری در کتاب تاریخ هنر رایج آن روز، “تاریخ هنر” نوشته اچ. دبلیو. جنسن، پیدا نکرد. هالادی متحیر از این کشف، همین امر را بهانه جمع‌آوری خود قرار دادو به جست‌وجوی دیگر هنرمندان زن پرداخت.
این زوج با تداوم و پشتکار، تا سال 1980 تمام انرژی و منابع خود را برای نمایش آثار هنرمندان زن به کار بردند و سنگ‌بنای مجموعه‌ای را گذاشتند که در سال 1981 به موزه خصوصی با عنوان «موزه کلی زنان در هنرها» (National Museum Of Women in the Arts) (NMWA) آغاز به کار کرد.
بنا و تاریخچه این موزه
بنای فعلی در سال 1983 به این موزه اختصاص یافت؛ بنایی بازمانده از سال 1908 که به عنوان معبدی ماسونی ساخته شده بوده و پس از بازسازی و احیا، جوایز معماری بسیاری را از آن خود کرده است. موزه ملی زنان در هنر که در نوامبر 1981 به عنوان یک موزه خصوصی و غیرانتفاعی ثبت شده بود، عملا کار خود را در سال 1983 آغاز کرد؛ در ساختمان جدیدی در زمینی به وسعت 7321 متر مربع در یکی از مکان‌های دیدنی واشنگتن، نزدیک کاخ سفید.
موزه ملی زنان در هنرها در اپریل 1987، نمایشگاهی با عنوان «هنرمندان زن آمریکایی 1830-1930» برگزار کرد که کیوریتور آن، یکی از برجسته‌ترین تاریخدانان هنر فمینیستی، دکتر النور تافتس (Dr. Eleanor Tufts) بود.
آثار موزه هنر زنان
آثاری که در بخشی تحت عنوان «ریمیکس» (Remix) به نمایش درآمده، منحصر به دوره، سبک، رسانه و حتی نژاد خاصی نیست. نقطه اشتراک آثار، جنسیت هنرمندان است. آثار هنری اعم از نقاشی و عکس تا حجم و هنرهای تزیینی از قبیل قلاب‌بافی و کلاژ محتوای این بخش را تشکیل می‌دهد. بخش عمده‌ای از آثار متعلق به هنرمندان چینی است که همین امر، تماشاگران چینی بسیاری را به تماشای این موزه سوق داده است. در این میان هنرمندان سیاه‌پوست، هندی و عرب نیز سهم قابل توجهی در این موزه دارند، اما به‌سان همیشه جای هنرمندان زن ایرانی در این میان خالی است.
در توضیح بخش‌های زیرمجموعه موزه آمده:
«گالری‌های مجموعه در سرتاسر ساختمان NMWA ترکیبی شاد و مهیج از آثار هنرمندان شش قاره و شش قرن را ارائه می‌دهند که بر نگاه بی‌حدومرز هنرمندان زن در سراسر جهان از طریق مضامین زیر تاکید می‌کند:
Photo Credit آثار پیشگامان رسانه عکاسی و کسانی که همچنان در جهت گستردن مرزهای عکاسی گام برمی‌دارند، نمایش می‌دهد.
Seeing Red نشان می‌دهد که هنرمندان در طول قرن‌ها چگونه از رنگ قرمز برای اهداف فرمال، واقع‌گرا و نمادین استفاده کرده‌اند.
Objectified آثار طبیعت بی‌جان در طول تاریخ و دوران معاصر که بازتاب هنر زنانی است که مرزها را به چالش می‌کشند و سنت‌ها را حفظ می‌کنند.
Home, Maker بر تغییر نقش‌های زنان در زندگی خانگی تمرکز می‌کند و از توانمندی‌های روزافزون آنها به عنوان سازندگان ستایش می‌کند.
No Shrinking Violet بیانگر استفاده هنرمندان از رنگ بنفش در بیان شجاعانه و شخصی خود در مُد، خلاقیت، نوآوری و فردگرایی است.
Fiber Optics بر تاریخچه آثار منسوجات و بافته‌هایی که عمدتا توسط زنان تولید شده و نیز بر چگونگی بهره‌برداری هنرمندان معاصر از این تکنیک‌ها تمرکز دارد.
Elemental نمایانگر کار هنرمندانی است که دیدگاه روشنی از زمین، آب، آتش و هوا به عنوان ابزارهای خلاقانه و نیروهای بی‌پایان زندگی، تطهیر و باززایی را به اشتراک می‌گذارند.
Land Mark نمایانگر این است که چشم‌اندازها، بازتاب و تعریفی از باورها و ارزش‌های فرهنگی، خاطرات و احساسات هنرمندان و یا انتقال ایدئولوژی و گاه ترکیبی از این‌هاست.
Heavyweights این دیدگاه را که زنان بر مقیاس‌های کوچکتر و ظریف‌تری نسبت به همتایان مردشان کار می‌کنند، مخدوش می‌کند.
نمایش ویژه لیو
برخی از گالری‌های موزه، به معرفی و نمایش مجموعه‌ای از آثار هنرمندی ویژه اختصاص یافته است، از جمله مجموعه آثاری از هنرمند آمریکایی چینی‌تبار به نام هونگ لیو (1948 تا 2021) با عنوان “ساختن تاریخ” که بوم‌‌های خود را به یادبودهایی برای زنان و کودکانی که او خود را نماینده آنها می‌دانست تبدیل کرده است. او در طول انقلاب فرهنگی مائو در چین بزرگ شد، پیش از مهاجرت به کالیفرنیا در سال 1984، به عنوان یک نقاش مشغول به کار اجباری بود و در دهه 1990 عکس‌های سیاه و سفید تاریخی را کشف کرد. این تصاویر تاریخی منبع اولیه الهام او شد. هونگ لیو این عکس‌ها را با تصاویری از هنرهای سنتی چینی ترکیب کرد تا افراد محروم و اغلب فراموش شده در تاریخ را که او «ارواح نامریی» (Spirit Ghosts) خوانده بود، به عنوان شخصیت‌های اسطوره‌ای در مقیاسی بسیار بزرگ‌تر از عکس‌ها ارائه کند. پرتره‌هایی از کارگران، پناهجویان، کودکان بی‌سرپرست، سربازان و کارگران جنسی که از آنها چهره‌ای باشکوه و سرشار از استقامت، قدرت و شجاعت ارایه می‌کند.
هونگ لیو در مجموعه «ساختن تاریخ»، از تکنیک‌های مختلفی برای ساخت پرتره‌های تکان‌دهنده خود بهره می‌برد از جمله کلاژ، رنگ‌ها و طرح‌های لایه‌ای و صفحات نقطه‌نقطه که او از آن با عنوان «حجاب اشک» یاد می‌کند. آثار به نمایش درآمده در این گالری که به نقاشی‌های اولیه لیو مربوط است، به نام تابستان با ماهی‌های سینیکال (۲۰۱۴) و زمستان با ماهی‌های سینیکال (۲۰۱۴)، آثاری است که موزه ملی هنر زنان درست قبل از شروع پروژه بازسازی موزه تهیه کرده بود.
بخش ویژه موزه
در بخش ویژه‌ای از موزه با عنوان «نگهداری زمین» مجموعه‌ای از کتاب‌های هنرمندان برای موزه ملی هنر زنان به نمایش درآمده است. آثاری که در شرحشان چنین است: «هنر کتاب‌سازی همواره در دل مجموعه‌های بتی بوید دتره بوده و در کتابخانه و مرکز تحقیقات (LRC) موزه ملی زنان در هنرها جایگاه ویژه‌ای داشته است. برای افتتاح فضای آموزشی جدید موزه و احیای مرکز تحقیقات آن LRC، از نُه هنرمند کتابساز که برخی از آنها در منطقه واشینگتن دی.سی. مستقر هستند،ۀ دعوت شد تا آثاری همسو با اهداف موزه ملی زنان خلق کنند.
این هنرمندان که عبارتند از: الیسا بنکس، آجوا جی. بورویس، جولی چن، سوزان کولی، آی بی کراولی، ماریاکارمن سولیس دیاز، کولت فو، کری مکالیر کیلر، و ماریا ورونیکا و سان مارتین (Alisa Banks, Adjoa J. Burrowes, Julie Chen, Suzanne Coley, IBé Crawley, Maricarmen Solis Diaz, Colette Fu, Kerry McAleer-Keeler, María Verónica San Martín ) . همه این هنرمندان به فضاهایی برای بیان خلاقیت زنان می‌اندیشند. بسیاری از آثار، به موزه ملی هنرهای زنان به عنوان یک مکان خاص و در حال تکامل برای هنر زنان، توجه دارند. برخی دیگر به بینندگان یادآوری می‌کنند که خلاقیت هیچ حد و مرزی نمی‌شناسد و در فضاهای غیرمنتظره‌ای از آشپزخانه‌های کوچک هارلم گرفته تا جغرافیای گسترده‌ای همچون صحرای آتاکامای شیلی بروز می‌یابد.
بام موزه
آزاده مالکی
