نام انگلیسی Intellect با معانی اصلی “خرد” و “خردمند”
نام انگلیسی Intellect با معانی اصلی “خرد” و “خردمند” از Intellēctus لاتینی متاخر با همین معانی آمده است. واژه اخیر، صفت مفعولی کامل مجهول روی Intellegō لاتینی با معنی “می‌فهمم” است. فعل اخیر، ترکیبی از حرف اضافه Inter و فعل Legō است که به ترتیب دارای معانی اصلی “بین” و “می‌خوانم” هستند. مکانیزم همگونی پس‌رو، سبب تبدیل r نهایی Inter به l می‌شود.
واژه Inter از enter* رومیایی نخستین با همان معنی “بین” آمده است که خود از h₁entér* هند و اروپایی نخستین با همین معنی گرفته شده. واژه اخیر از حرف اضافه h₁en* هند و اروپایی نخستین با معنی “در” مشتق شده که گونه مشابه én* با همان معنی است. از همین ریشه अन्तर् (antár) سنسکریت، eter ایرلندی باستان، ndër آلبانیایی، unter آلمانی و “اندر” و “در” فارسی با معانی اخیر را داریم.
فعل Legō احتمالا از legō* رومیایی نخستین با معنی اصلی “جمع می‌کنم” گرفته شده که از ریشه -leǵ* هند و اروپایی نخستین با معنی “جمع کردن” است. از همین ریشه legūmen لاتینی، λόγος (lógos) یونانی باستان، mbledh آلبانیایی، -läk تخاری و lazūr پارسی میانه به معنی “جنگل” را داریم.
با توجه به ریشه، معنا و کاربرد فعلی Intellect، واژه پرکاربرد “روشنفکر” بهترین جایگزین برای این واژه بوده و هست.
#بام_واژه_شناسی
دبیر: فرهنگ پارسی‌کیا
