درباره لباس انسان‌های اولیه از دوران غارنشینی تا مرد یخی
هنری بریل (Henri Breuil)، باستان شناس و کشیش فرانسوی، ۳۹ نقش پیکر انسان در غار کامبارلس (Grotte des Combarelles)، فرانسه را شناسایی و تجزیه و تحلیل کرده است. با توجه به تصاویر استادانه حیوانات در این غارنگاره‌ها می‌توان انتظار داشت که اطلاعات و جزییات زیادی در مورد ظاهر انسان ارائه شود، اما انسان در این نقاشی‌ها به شیوه‌ای ابتدایی و نه چندان ماهرانه بازنمایی شده‌اند. با این حال می‌توان از این تصاویر، مجسمه‌ها و مدارک و شواهد موجود نتایجی یافت برای این پرسش که انسان‌های پیش از تاریخ چه پوششی داشتند. سطح جزییات مورد استفاده در بازنمایی انسان از مکان و دوره زمانی به مکان و دوره زمانی دیگر متفاوت است و به‌طور کلی به‌نظر می‌رسد که انسان ها اغلب پوششی به تن دارند که احتمالا دارای اهمیت تشریفاتی، مذهبی یا شمنیستی بوده است.
یکی از غارنگاره‌های غار کوگول (Cogul) در اسپانیا، معروف به زنان رقصنده، ۹ زن با دامن‌هایی از جنس خز و زیورآلاتی همچون دستنبد را به تصویر کشیده و سایر چهره‌های این گروه انگار دامن‌های پوستی پوشیده‌اند. پیکرک‌ها اطلاعات بیشتری از پوشاک آن دوران ارائه می‌دهند. مجسمه‌هایی متعلق به ۲۵۰۰۰ سال پیش که عموما به نام ونوس و دیگر اله‌ها شناخته می‌شوند. برخی باستان‌شناسان بر این باورند که این مجسمه‌ها نماد باروری هستند.
به بیان موزه مردم‌شناسی مالت، تنها می‌توان فرضیه‌هایی درباره لباس مردم پیش از تاریخ بیان کرد که هیچ کدام هنوز اثبات نشده است. البته با بررسی دامن‌ها، لباس‌ها، جواهرات، ملزومات و مدل موها می‌توان یک دید کلی غیرملموس از این میراث به دست آورد که تنها از طریق بررسی آثار واقعی کشف شده از مدهای پیش از تاریخ استنتاج می‌شود.اساسا چطور می‌توانیم مطمئن باشیم که این افراد لباس می‌پوشیدند، در حالی که بیشتر مجسمه‌ها عریان به‌نظر می‌رسند. البته که تعدادی مجسمه دامن‌پوش هم و دو مجسمه با لباس کامل به دست آمده است. رایج‌ترین لباسی که در مجسمه‌ها دیده می‌شود، دامن است. فارغ از ابعاد مجسمه‌ها می‌توان یک الگوی تکراری را به وضوح دید؛ تقریبا همگی فقط از کمر به پایین پوشیده و در بالاتنه برهنه نمایش داده شدند. دامن‌ها تنها در قسمت پایین به صورت چین‌دار تزیین شده است. همچنین در دو نمونه مجسمه‌های موزه مالت، شاهد دو پیکر سنگی نشسته هستیم که لباس‌های کامل به تن دارند؛ لباس یکی از آنها دارای یقه کاملا مشهود است که نشان می‌دهد لباس در قسمت بالایی، تزیینات پایه‌ای هم داشته است.
نتایج حاکی از حفاری‌های شامل تعدادی وسایل شخصی و لوازم جانبی هم بوده است؛ تعدادی مصنوعات صدفی نیم دایره‌ای که در قسمت‌های صاف آنها دو سوراخ متصل وجود دارد و در اندک مواردی چهار حفره هم دیده شده است. این مصنوعات نشان می‌دهد که از آنها به عنوان دکمه استفاده شده و همچنین شناسایی آنها در مکان‌های تدفین، بیانگر این است که مردمان نوسنگی با لباس دفن می‌شدند.
بیشترین منابع و شواهد و اتفاق نظر در میان باستان‌شناسان درباره اولین انسان شناخته شده‌ای که لباس را به نوعی اختراع یا ایجاد کردT مربوط می‌شود به انسان نئاندرتال (Neanderthal)، که از حدود دویست تا سی هزار سال قبل زندگی می‌کرد. در این مدت دمای زمین به‌طور چشمگیری افزایش و کاهش یافته و مجموعه‌ای از عصر یخبندان در سراسر مناطق شمالی اروپا و آسیا رخ داده که آنها در آن زندگی می‌کردند. نئاندرتال‌ها با بدن‌های فشرده و عضلانی، با آب و هوای سرد سازگار بودند، اما این مغز بزرگ آنها بود که بیشترین خدمت را کرد. آنها یاد گرفتند که از سنگ ابزار خام و موثر بسازند، ابزاری مانند نیزه و تبر که به شکار را آسان‌تر می‌کرد. آنها به شکار ماموت، خرس، آهو، گاو مشک و سایر پستاندارانی می‌پرداختند که در محیط مشترک می‌زیستند. در برخی موارد نئاندرتال‌ها یاد گرفتند که چگونه از پوست ضخیم و پشمی این حیوانات برای گرم و خشک نگه داشتن خود استفاده کنند. با این کشف، لباس متولد شد.
شواهد نخستین لباس بسیار ناملموس و غیرمستقیم است. باستان شناسان خراش‌های سنگ خرد شده‌ای را کشف کردند که معتقدند برای تراشیدن گوشت از پوست حیوانات استفاده می‌شده که به حدود دوازده هزار سال پیش می‌رسد. همچنین اغلب بر این باورند که انسان‌های اولیه پوست‌ها را به شکل دلخواه بریده و سوراخ‌هایی برای سر و شاید برای بازوها ایجاد کرده و خز را روی بدن خود می‌پوشاندند. انسان کرومانیونی (Cro-Magnon) که مرحله بعدی رشد انسان به حساب می‌آید، حدود چهل هزار سال پیش ظهور کرد. مردم باهوش‌تر آن یادگرفتند که چگونه آتش درست کنند و غذا بپزند و ابزارهای ظریف‌تر و کارآمدتری ساختند. از استخوان‌های تیز بال پرندگان برای ایجاد سوراخ‌های کوچک در پوست حیوانات استفاده می‌شده و با نخ تکه‌های پوست به هم متصل می‌شدند. به این ترتیب آنها احتمالا اولین پوشش برای بدن، پاها و سر را ایجاد کردند.
گمان می‌رود اولین لباس مونتاژ شده تن‌پوشی بوده که از دو تکه پوست مستطیل شکل حیوانات ساخته شده است. یکی از مهم‌ترین اختراعات کرومانیون سوزن بود، سوزن‌ها از برش‌های استخوان حیوانات ساخته شده بودند که یک سر آن ب تیز شده و در انتهای دیگر یک سوراخ داشت. آنها نیز می‌توانستند با کمک سوزن از تکه‌های خز لباس‌های مناسب‌تری بدوزند. شواهد نیز حاکی از آن است که آنها شلوارها و پیراهن‌هایی به تن داشتند که در برابر سرما محافظت می‌کرد و از آنجایی که آنها فرا نگرفته بودند که چگونه پوست را نرم یا به نوعی پرداخت و دباغی کنند، این لباس‌ها سفت و خشک و انعطاف ناپذیر بودند، اما با پوشیدن مکرر رفته رفته نرم می‌شدند. یاکوئتا هاکس (Jacquetta Hawkes)، نویسنده کتاب «اطلس اولین انسان» معتقد است که لباس کرومانیون از نظر ساختار به لباس‌های اسکیموهای مدرن نزدیک بوده است.
بسیاری از آنچه در مورد لباس‌های اولیه شناخته شده، مجموعه‌ای از شواهد بسیار کم و گمان‌های نسبتا درست بر مبنای تکه‌های اندکی از لباس‌های اولیه باقی‌مانده است. بنابراین باستان شناسان برای ایجاد تصویر درست از لباس‌های اولیه به نقاشی‌های غار، پیکرک‌های حکاکی شده و فسیل نقوش پوست‌های دوخته شده تکیه کردند، اما مهر تایید این شواهد در جایی باستان شناسان را مطمئن کرد.
کشف بقایای مردی که ۵۳۰۰ سال پیش در کوه‌های اتریش در مرز ایتالیا درگذشت، به تایید بسیاری از آنچه باستان شناسان کشف کرده بودند کمک کرد. جسد این شکارچی بیش از ۵۰۰۰ سال در یخ و سرما حفظ شده بود و بسیاری از تکه‌های لباس او باقی مانده بود. باستان شناسان با کنار هم قرار دادن لباس‌های او متوجه شدند که مرد یخی (Ötzi) لباس پیچیده‌ای به تن داشته؛ ساق‌هایی که به دقت دوخته شده بود و قسمت پایینی پا را پوشانده بود، یک کمربند چرمی نازک که اندام تناسلی و لگن را پوشانده بود، روی بدن یک کت آستین بلند تا زانو از خز به تن داشت، کلاهی ساده از خز کلفت بر سر و چکمه کوتاهی از پوست حیوانات به پا داشت که به هم دوخته شده بود و احتمالا برای گرم نگه داشتن پاها در برف، آن را با علف پر کرده بودند. در مطالعات و تحقیقات آزمایشگاهی معلوم شد که عمده لباس بالاتنه از پوست و پشم گوسفند و پایین تنه از جنس پشم و پوست بز است.
در نهایت اگر چه مرد یخی کشف شده در اتریش بسیار دیرتر از انسان کرومانیون ظاهر شد، اما نحوه ساخت لباس او، تکنیک و مواد اولیه لباس‌های نخستین را تایید کرد. البته شواهد بیشتر و موثق از لباس‌های اولیه در گذر زمان از بین رفته است. از غارهای لاسکو و آلتامیرا گرفته تا نقاشی‌های صخره‌ای در استرالیا و مکزیک، نشانه‌هایی از پوشش انسان‌ها در نقاشی‌ها به چشم می‌خورد و با این‌که الگوهایی هم شناسایی شده، اما این‌که نخستین لباس‌ها دقیقا چگونه بوده‌اند، همچنان مورد ابهام است.
بام طراحی مد
یاسمن وهابی
