در روز جهانی طراحی (گرافیک/دیزاین) سال 2024
شعار امسال: آیا (دیزاین) مهربان است؟ یا در واقع آیا مهربانیم؟
چه می‌شود اگر طراحان ابتدا بپرسند که آیا این مهربان است؟ یا چه می‌شود اگر معیار دیزاین این باشد که چقدر به مردم و روابط آنها اهمیت می‌دهد، نه این‌که چقدر سودآور است؟ موضوع روز جهانی دیزاین برای سال 2024 «آیا این مهربان است؟» درباره ایجاد و بسط مفهوم مهربانی در دیزاین است.
این شعار معیار جدیدی از مهربانی در دیزاین را پیشنهاد می‌کند: «استاندارد مهربانی» و بنا دارد با این معیار دیزاین را نیز مشخص کند. شورای بین المللی طراحی (ICoD) امسال این پرسش را طرح کرده که چگونه با قواعد و نظام‌های فعلی فرایند دیزاین را طی کنند تا امکاناتی برای رسیدن به مفهوم دیزاین و مهربانی فراهم گردد!؟ با توجه به شرایط جهان امروز، این امر برای رسیدن به آینده‌ای مهربان برای همه مطرح شده است. بیانیه اسال شورا بر محور گسترش مهربانی متمرکز است.
توسعه معیارهایی برای مهربانی
چه می‌شود اگر طراحی (دیزاین) با معیار مهربانی در جهان سنجیده می‌شد؟ چقدر شما به عنوان یک طراح، نه تنها به افرادی که از محصول طراحی‌شده استفاده می‌کنند، بلکه به افرادی که مواد خام را استخراج می‌کنند، تولید‌کننده محصولات یا افرادی که در نزدیکی کارخانه‌ها و مراکز صنعتی زندگی می‌کنند یا به محیط زندگی مردم فکر می‌کنید؟ از این نظر آیا دیزاین یک امر اخلاقی و خوب است و جهان را به این نحو بهبود می‌بخشد، یا این‌که در ابعاد کوچک و بزرگ متعدد نامهربان است؟ آیا دیزاین نسبت به تلاش و کوشش افراد درگیر در این چرخه با بار ارزشی و معنایی که آن را ایجاد می‌کند، دلسوزانه برخورد می‌کند؟
منظور از توسعه یک معیار برای مهربانی و ایجاد مهربانی در دیزاین این است: «پیکربندی مجدد ارزش و معیارهای دیزاین.» اگر معیار شما صرفا پول است و محصولاتی که تولید می‌کنید به قیمت نادیده گرفتن رفاه مردم تمام می‌شود، این دیزاینِ ارزشمندی نیست. چطور معیار دیزاین بر اساس روابط و اخلاقیات ابداع می‌شود؟ چقدر و با چه کیفیت مراقبتی دیزاین مدل اقتصادی ایجاد میل (و کسب «مواد و پول» بیشتر) را تغییر می‌دهد، تا به جای آن، سوالات عادلانه را مورد بررسی قرار دهد. سوالاتی مانند: چه افرادی باید در نظر گرفته شوند و چه افرادی را می‌توان یا باید کنار گذاشت؟ آینده چه کسانی و چگونه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت؟ این طراحی در حال حاضر و آینده چقدر هماهنگی ایجاد می‌کند؟ این طراحی چه نوع دنیایی را حفظ می‌کند یا از نو تصور می‌کند؟
در ادامه در بیانیه چنین آمده است که برای روز جهانی طراحی، می‌خواهیم یک قدم جلوتر برویم. تنها رعایت معیارهای «بد» نبودن کافی نیست، ما می‌خواهیم دنیایی را ببینیم که در آن طراحی تلاش می‌کند مهربان، سخاوتمند و دلسوز باشد. با داشتن معیارهای اخلاقی برای خودمان که فراتر از معیارهای نظارتی است، با معرفی شگفتی و زیبایی در تجربه کاربر و با نشان دادن مراقبت نه تنها به مخاطبان، بلکه همچنین به همه کسانی که در زنجیره ارزش‌گذاری اجتماعی قرار دارند و تحت تاثیر طراحی هستند.
مهربانی و طراحی
وقتی می‌پرسیم مهربانی است؟ مهربانی را در طراحی چگونه تعریف کنیم؟ چگونه مهربانی را در عمل طراحی خود ایجاد کنیم؟ تعریف طراحی مهربان و ایجاد مهربانی در عمل طراحی به این معنی است: «محوریت انسانیت به معنای تمرکز بر خیر و صلاح کاربران، کسانی که تحت تاثیر طراحی قرار گرفته‌اند و همچنین جامعه‌ای که آنها را احاطه کرده است.» با ایجاد کثرت، طراحی می‌تواند مشارکتی، اجتماعی، گسترده و مهربان باشد. در این مدل، طراح را می‌توان به عنوان تسهیل‌گری در نظر گرفت که فضایی برای تلاقی شیوه‌های قوم‌نگاری و عملگرایی مشارکتی و جمعی ایجاد می‌کند.
عبارت «در رابطه خوب بودن» با جهان مفهومی است که توسط کیم تالبر در سال 2019 ارائه شده که شامل درک وابستگی متقابل همه موجودات زنده – از جمله تمام عناصر و مفاهیم جهان‌های انسانی و غیر از انسان است. همه انسان‌ها در رابطه و نسبت با محیط، زمین، آب، حیوانات و جوامع انسانی و واقعیت‌های مادی خود تفاوت‌ها و شباهت‌هایی دارند. به عنوان بخشی از فرآیند، طراحان می‌توانند به این روابط به عنوان نوعی شبکه گسترده از جلوه‌های در هم تنیده توجه کنند.
در اصطلاح اخلاقی، وظیفه مراقبت یک تعهد عمومی است که افراد را ملزم به رعایت استانداردی از مراقبت معقول می‌کند تا از اقداماتی همراه با بی‌احتیاطی که باعث آسیب می‌شود (چه در حال یا آینده،) اجتناب کنند. طراحی مهربان باید این نکته را هم در نظر داشته باشد.
تا قبل از پرداختن انجمن بین‌المللی دیزاین به مباحث اخلاقی در دیزاین، این امر موضوعی سطحی، حاشیه‌ای و در برخی موارد غیر قابل اعتنا تلقی می‌شد. هرچند امور اخلاقی قراردادی و نسبی هستند، اما بحث اخلاقیات در دیزاین موضوعی قابل پیگیری و مهم است که در بین دیزاینرها اغلب نادیده گرفته می‌شود. دیزاین در بطن خود رویکردی ساختارگرا و سازنده دارد که در ادامه حضورش در پی دست‌یابی به ارتباطی گسترده و جهانی معقول و منطقی است، اما این‌که امور اخلاقی در فرایند دیزاین چه جایگاهی دارند و در روند طراحی چگونه تعریف می‌شوند، موضوعی قابل بحث است که نیاز به بسط آن در یک پروژه پژوهش محور احساس می‌شود.
این موضوع در جامعه دیزاینِ ایران نیز به همان اندازه غریب و غیر قابل دسترس است. هرچند فهم دیزاین، کاربرد و تاثیر آن حضوری مستقیم در لایه‌های زندگی انسان مدرن دارد، اما نوپایی دیزاین در قیاس با دیگر علوم، یکی از عواملی است که جای خالی چنین تحقیقاتی را بیش از پیش نشان می‌دهد.
بام گرافیک
محمد شمس
پوستر این دوره روز جهانی دیزاین را اگل زویربلیت (Egle Zvirblyte) طراحی کرده است.
