به مناسبت زادروز مارکو گریگوریان
مارکو گریگوریان، با نام کامل مارکوس گریگوریان و همچنین با نام هنری گریگوری مارک، در سال ۱۳۰۴ در کروپوتکین روسیه به دنیا آمد. وقتی پنج ساله بود به همراه خانواده‌اش به ایران سفر کرده و در تبریز ساکن شد. پس از درگذشت مادرش به تهران مهاجرت کرده و به با برادرش در مدرسه ارمنیان مشغول به تحصیل شدند. دو سال بعد که در سال ۱۳۱۴، به دستور رضاخان این مدرسه تعطیل شد؛ مارکوی مهاجر به سمت آبادان و اصفهان راه افتاد. در سال ۱۳۱۹ با هدف تحصیل در در مدرسه آمریکایی (MTS) به تهران بازگشت. مارکو دو سال در هنرستان کمال‌الملک آموزش دید.
سال ۱۳۲۹ برای تحصیل به مدرسه هنرهای زیبای رم رفت و چهار سال در رم به تحصیل نقاشی و مطالعه آثار هنری پرداخت. او در رم، اکسپرسیونیسم را به عنوان سبک هنری خود برگزید و آثار بسیاری آفرید و اولین نمایشگاه انفرادی خود را در سال ۱۳۳۰ در رم برگزار کرد. مارکو سال ۱۳۳۳ با کوله باری از تجربه و انگیزه برای رواج هنر مدرن به تهران بازگشت و گالری استتیک را در ضلع جنوب شرقی میدان فردوسی راه‌اندازی کرد. نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی بسیاری در این گالری به نمایش درآمده است. مارکو شیفته جمع‌آوری اشیا بود. همچنین نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای را خریداری و جمع‌آوری می‌کرد.
در فاصله ۱۳۳۶ تا ۱۳۳۸ اثر کم نظیر ” دروازه آشویتس” را خلق کرد که اوج اندیشه‌ها و فعالیت‌های اکسپرسیونیستی مارکو است. در سال ۱۳۳۷ پس از بازگشت از ایتالیا و کسب تجربه بینال ونیز، اولین بینال تهران را در ۲۵ فرودین ۱۳۳۷ در کاخ ابیض راه‌اندازی کرد که تا سال ۱۳۴۵ پنج دوره بینال برگزار شد. مارکو به همراه غلامحسین نامی، مرتضی ممیز، فرامرز پیلارام، سیراک ملکنیان، مسعود عربشاهی و میرعبدالرضا دریابیگی گروه هنری ” گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان” را تشکیل دادند.
او سال ۵۸ بعد از انقلاب، ایران را ترک کرد و در آمریکا و ارمنستان ساکن شد. تنها دخترش سابرینا را در آن سال‌ها از دست داد و سپس موزه مارکو_سابرینا را راه‌اندازی کرد و مجموعه کم‌نظیر خود، شامل پنج‌هزار قطعه از آثار هنری را به ایروان منتقل کرد. مارکو در سن ۸۲ سالگی در اثر ایست قلبی در ایروان درگذشت.
بی‌شک مارکو گریگوریان از مهم‌ترین و موثرترین هنرمندان پیشگام جریان هنرنوگرای ایران است.
.
منبع: زنجانپور، گلنوش (۱۳۹۸)، خفته بر خاک، فصلنامه پشت بام، شماره ۳.
بام نگر
