شماره چهارم / پژوهشی درباره هنرکده هنرهای تزئینی
هنرکده بستری برای رجوع
در این شماره که در زمستان 98 منتشر شد؛ می‌خوانید:
سر مقاله
فرشید پارسی‌کیا
صفرِ شروع:
این شماره تقدیم می‌شود به زنده‌یاد اسماعیل شیشه‌گران که وجود ارزشمند او در آخرین روزهای پژوهش این شماره، از میان ما رفت.
یک؛ ملغمه‌ای از بودن‌ها و نبودن‌ها
در ماههای گذشته عده‌ای بودند و دیگر نیستند، عده‌ای هستند و اصلا چه فرق می‌کند…
هرآن‌چه که در کلکسیون تجربه ایرانیان کم بود، در این چند ماه به دست آورده‌ایم. بعد از ماههای گذشته باتجربه‌تر شده‌ایم. این تجربه را باید به فال نیک گرفت یا خیر، نمی‌دانم. هرچه بود به راحتی نگذشت و بر دشواری آن‌چه هست، افزود. اما بی‌شک انفعال، بزرگ‌ترین مشکل این روزهای ما قلمداد می‌شود. ما اهالی فرهنگ و هنر باید به وظیفه تاریخی‌مان متعهد باشیم و این وظیفه چیزی نیست جز تلاش برای صیانت از هرآن‌چه فرهنگ نامیده می‌شود. به این دلیل اهالی پشت‌بام تصمیم گرفته‌اند با جدیت بیشتری به کار و تولید بپردازند.
دو؛ بینال‌ها در پشت‌بام
شماره سوم پشت‌بام با موضوع «بینال‌های تهران/ پژوهشی درباره بینال‌های تهران ۱۳۳۷تا ۱۳۴۵» به تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۸ در سینمای خاطره‌انگیز عصر جدید رونمایی شد و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت. در این مراسم دو فیلم حمید جانی‌پور با محوریت استادان ارجمند، رضا بانگیز و مهدی حسینی و یک فیلم از حمیدرضا زینالی با موضوع زنده‌یاد مارکو گریگوریان به نمایش درآمد.
در این رویداد بزرگوارانی چون عباس مشهدی‌زاده، یوریک کریم‌مسیحی، مهدی حسینی و زروان روحبخشان به صحبت درباره بینال‌های تهران پرداختند.
سه؛ رجوع به هویت ملی
حکومت پهلوی اول و دوم تفاوت‌های پنهان و آشکاری با هم داشتند، اما از منظر نگارنده بزرگ‌ترین تفاوت آن‌ها بر سر نحوه رجوع به گذشته ایران است؛ در دوره پهلوی اول و همچنین اوایل پهلوی دوم رجوع به تاریخ شاهنشاهی و گذشته چند هزارساله ایران اتفاق افتاد و در ادامه دوره پهلوی دوم (مخصوصا بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲) رجوع به گذشته مذهبی (خصوصا شیعی)، بالاخص در حیطه هنر، در دستور کار قرار گرفت. این نگرش بیش از آن‌که فرهنگی باشد، رویکردی سیاسی داشت، زیرا حکومت پهلوی دوم با توجه به قدرت گرفتن تفکرات چپ در ایران و همچنین هجوم فرهنگی شوروی و بلوک شرق به کشور، مجبور بود از فرهنگی بومی‌تر در قالب هنر ملی حمایت کند. این اتفاق منجر به حمایت تمام و کمال حکومتی (به طور ویژه «دفتر مخصوص») از تفکرات نوسنت‌گرایی در حوزه هنرهای دیداری گردید که مثال‌هایش در تاریخ هنر فراوان است.
چهار؛ هنرکده هنرهای تزئینی (شماره چهارم پشت‌بام)
در ابتدا باید بگویم که اسناد و مدارک درباره هنرکده هنرهای تزئینی کمیاب و در بعضی مواقع نایاب است و این امر کار پژوهش را سخت می‌کند. بعد از تحقیقات اولیه گروه پژوهش پشت‌بام، متوجه شدیم که بخش قابل توجهی از مدارک هنرکده در سال‌های اولیه انقلاب از بین رفته و به همین دلیل در این شماره پژوهش‌ها به صورت میدانی و یا براساس پژوهش‌های پیشین انجام شده است. طرح پیشنهادی محمود جوادی‌پور برای اساس‌نامه هنرکده هنرهای تزئینی از آرشیو (توکا ملکی) و اساس‌نامه اصلی هنرکده که به احتمال زیاد توسط هوشنگ کاظمی به رشته تحریر درآمده (از آرشیو سازمان اسناد ملی ایران) در این شماره منتشر شده است که پایه اصلی پژوهش ما را تشکیل داده‌اند.
نکات زیر در تاسیس هنرکده هنرهای تزئینی قابل توجه است:
۱. دانش‌آموختگان هنرستان هنرهای زیبای تهران که تربیت‌شده جلیل ضیاپور با رویکرد هنر مدرن بوده‌اند، به دلایلی (که در حوصله این بحث نیست) برای تحصیل در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران پذیرفته نمی‌شدند.
۲. حکومت وقت بعد از کودتای ۲۸ مرداد، در راستای ترویج هنر ملی، به دانشجویان و هنرآموختگانی با نگاه متفاوت نیاز داشت.
3. فارغ‌التحصیلان مدرسه آرت دکو همچون هوشنگ کاظمی، با بازگشت به ایران به دنبال نوعی تفکر مدرن در هنر آن زمان می‌گشتند، که آن نظام فکری را در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران پیدا نمی‌کردند.
4. تفاوت هنرهای زیبا با هنرهای تزئینی یکی از مباحث مهم بین هنرمندان در سال‌های دهه سی بود.
نکات بالا، دلایل اصلی تاسیس هنرکده هنرهای تزئینی است. این هنرکده تحت تاثیر مدرسه آرت دکوی پاریس تاسیس شد، اما با ادامه فعالیت خود، ریشه‌های سبک آرت دکو را (که با مدرسه آرت دکو متفاوت است) بر روند کاری خود مسلط کرد.
پنج؛ مجله آنلاین پشت‌بام
مجله آنلاین پشت‌بام از آذر ماه ۱۳۹۷ فعالیت خود را در رسانه اینستاگرام آغاز کرده است و سایت پشت‌بام (www.poshtebammag.ir)، از آبان ۱۳۹۸ با اضافه کردن بخش خبری و همچنین برنامه تلویزیونی بام‌گپ به کارگردانی حمید جانی‌پور و کارشناسی زروان روحبخشان، به صورت روزانه (روزنامه) در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
شش؛ سپاسگزاری
در انتها مراتب احترام و تشکر خود را به استادان پیشکسوت؛ عباس مشهدی‌زاده، سرژ آواکیان، مهدی حسینی، محمدرضا اصلانی، برزو ایزدپناه، بهزاد شیشه‌گران و یعقوب امدادیان ابراز می‌دارم.
همچنین سپاسگزارم از علی فاتحی، ساناز آریانفر، فضه زحمتکش، یاسمن شاپوری، پیمان بالایی، فاطمه اردستانی، هانیه یاوری، احسان حاجی، یگانه نقیبی، مژگان دنیاداری، بهروز کیانی و مهدی خندان که از همراهان این شماره پشت‌بام بودند.
سالشمار هنرکده هنرهای تزئینی
سالشمار پیش رو شامل پژوهشی است پیرامون هنرکده هنرهای تزئینی که پایه، شکل‌گیری و روند توسعه این هنرکده را هدف قرار داده و اطلاعات افراد، جریان‌ها و یا مکان‌هایی را که بر روند شکل‌گیری هنرکده تاثیر گذاشته‌اند، ارائه می‌کند.
گروه پژوهش پشت‌بام
چکیده:
برای هنرمندانی که ذیل فضای هنر نو و مدرنیسم اثر تولید کرده‌اند از عبارت «هنرمند جریان هنر نوگرای ایران» استفاده شده و بـرای هنرمندانی که با رجــوع بــه فضــای تصویری و محــتوایی گذشــته جغرافـیای ایران فعـالیت کرده‌اند از عبــارت «هنرمند جریان هنر نو سنت گرای ایران» استفاده شده و همچنین در این سال‌شـمار هر جــا کــه از مکتـوبات دیگر نقل قول آمـده است از کلمه «مکتب» در پیشــوند سقاخانه استفاده شده و هر جا که نقل‌قول نبــوده و مجموعه پژوهشی پشت‌بام ذکر نام کرده، از کلمه «جنبش» در پیشوند سقاخانه استفاده شده است. در نهـایت آن‌کـه با توجه به مستندات ارائه شده در سال1353تا سال1357 نام این هنرکده به دانشکده هنرهای تزئینی تغییر کرده و از سال 1357 به بعد با چند دانشکده دیگر ادغام و به دانشگاه هنر تبدیل شد…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
تاریخ‌نگاری هنرکده هنرهای تزئینی
گروه پژوهش پشت‌بام
چکیده:
هنرکده هنرهای تزئینی یکی از نهادهای مهم آموزشی در فاصله سال‌های ۱۳۳۹ تا ۱۳۵۷ بود، که با ترویج رویکردی متفاوت، در روند آموزش هنر در ایران، خاصه در دهه چهل، تاثیر به‌سزایی داشته است. این هنرکده بر مبنای الگوی فرانسوی مدرسه آرت دکوی پاریس بیان نهاده شد. بسیاری از هنرمندان جنبش سقاخانه از جمله دانشجویان و هنرآموختگان این هنرکده بوده‌اند. گروه پژوهش پشت‌بام کوشیده در این متن روند شکل‌گیری، برنامه‌ریزی و الگوی آموزشی این هنرکده که از رویکرد مدرسه آرت‌دکوی پاریس و سبک آرت دکو تبعیت می‌کرده، ارائه دهد…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
طرح پیشنهادی هنرکده
محمود جوادی‌پور
چکیده:
محمود جوادی‌پور از اوایل دهه سی در دانشکده هنرهای زیبای تهران تدریس می‌کرد و در تنظیم و تغییر شرح درس‌های این دانشکده نقش موثری داشت. همزمان با تاسیس هنرکده هنرهای تزئینی، احتمالا از او خواسته می‌شود نظر خود را درباره تاسیس این مرکز آموزشی ارائه دهد. او در طرحی مفصل و با جزییات، به ویژگی‌هایی که هنرکده هنرهای تزئینی باید داشته باشد و تفاوت‌های آن با آموزش‌های دانشکده هنرهای زیبای تهران می‌پردازد. این طرح که برای اولین بار منتشر می‌شود، به لحاظ تاریخی یکی از اسناد مهم بررسی تاریخچه هنرکده هنرهای تزئینی است…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
اساس‌نامه
وزارت فرهنگ و هنر
چکیده:
هنرکده هنرهای تزئینی به همت هوشنگ کاظمی و با حمایت وزارت فرهنگ و هنر در سال ۱۳۳۹ تاسیس شد. اساس‌نامه اولیه برای یک دوره آزمایشی پنج‌ساله طراحی و تصویب شد. پس از جلسات متعدد، اساس‌نامه نهایی در سال ۱۳۴۳ به تصویب شورای مرکزی دانشگاه‌ها رسید…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
بررسی ریشه شناختی گروه های اسمی “هنرکده / دانشکده هنرهای تزئینی”
فرهنگ پارسی‌کیا
چکیده:
گروه‌های اسمی “هنرکده/ دانشکده هنرهای تزئینی” دارای چهار بخش اصلی هستند؛ سه واژه فارسی “هنر”، “دانش” و “_کده” و یک واژه عربی “تزیین”. ساختار همه این واژه‌ها مشخص و ریشه واژه‌های فارسی تا هند و اروپایی نخستین، قابل پیگیری است…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
اساس تعلیمات هنرکده هنرهای تزئینی
گفت‌وگو با هوشنگ کاظمی درباره “هنرکده هنرهای تزئینی”
توکا ملکی
چکیده:
نام هنرکده هنرهای تزئینی با نام هوشنگ کاظمی پیوند خورده است. او از نخستین ایرانیان دانش‌آموخته رشته گرافیک در مدرسه عالی هنرهای تزئینی پاریس بود و در تبیین و ترویج گرافیک نوین در ایران نقشی مهم و موثری داشت. وی در سال 1339 با طراحی و تاسیس هنرکده هنرهای تزئینی در تهران، آموزش هنر بر مبنای نگاه نو و کاربردی به پشتوانه سنت‌های فرهنگی و هنری ایران را بنیان نهاد.
هوشنگ کاظمی پس از انقلاب، نخست در هلند و سپس در استرالیا اقامت گزید و در سال 1394 در همان‌جا درگذشت. در پی تماس و ارتباط با هوشنگ کاظمی در دی ماه سال 1384 با او درباره هنرکده هنرهای تزئینی گفت‌وگو کردم. سوال‌ها را برایش فرستادم و او با دست‌خط مرتب و نثر پاکیزه‌اش به آن‌ها پاسخ داد. این گفت‌وگو برای نخستین بار در این شماره مجله پشت‌بام به منظور آشنایی با هنرکده هنرهای تزئینی منتشر می‌شود…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
قرب شرقی و شرق غربی
شهروز نظری
چکیده:
این خیلی سمبولیک است که تاسیس دانشکده هنرهای زیبا را به سرپرستی باستان‌شناس فرانسوی، آندره گدار، می‌سپارند در حالی که هنرکده هنرهای تزئینی عملا توسط گرافیستی شیفته‌ی صنعت توریسم، هوشنگ کاظمی، بنا نهاده می‌شود1؛ نمادین از آن جهت که تفاوت نگاه رضا شاه با رویکرد پسرش نسبت به مدرنیزاسیون را افشا می‌کند؛جایگزینی مدرنیته سنت‌گرا به جای مدرنیته جهان‌گرا صرفا به تصمیمات فردی پهلوی‌ها مربوط نبود و بخش مهمی از آن، از یک‌سو ناشی از تغییر موازنه سیاسی و اقتصادی جنگ سرد است و از منظری دیگر به جنبش‌های روشنفکری و مدنی پس از جنگ دوم بازمی‌گردد…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
ادوار هنرکده هنرهای تزئینی
گفت‌وگو با محمدرضا اصلانی، برزو ایزدپناه و بهزاد شیشه‌گران
زروان روحبخشان
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
نهاد ساز / هوشنگ کاظمی؛ از تبلیغات تا هنرکده
مریم اسدی‌خونساری
چکیده:
هنگامی که به تاریخچه طراحی گرافیک در ایران می‌پردازیم، نام‌آورانی چون استاد هوشنگ کاظمی را بر تارک این قله می‌یابیم. او که نخستین دانش‌آموخته طراحی گرافیک در قالبی مدرن بود، پس از پایان تحصیل در فرانسه، به ایران بازگشت و هنرکده هنرهای تزئینی آن روزها و دانشگاه هنر این روزها را بنیان نهاد. به این ترتیب، در سال‌های آغازین این قرن که عنوان «نقاش تبلیغاتی» نامی بود که برای مجموعه فعالیت‌های مرتبط به طراحی گرافیک به کار می‌رفت؛ و کلمه «گرافیک» در کشور ما چندان آشنا نبود، او برای نخستین بار رشته طراحی گرافیک را وارد آموزش‌های رسمی دانشگاهی کرد که خود واجد ارزش‌های بسیار بود و سرآغاز مسیر رشد و پیشرفت‌های پرفراز و نشیبی که این رشته تا امروز پیموده است…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
اولین فرانسوی
گفت و گو با میشل برونه درباره “هنرکده هنرهای تزئینی”
مرجان تاج‌الدینی
چکیده:
قرار بود برای این شماره نشریه پشت بام، مطلبی درباره استادان فرانسوی هنرکده هنرهای تزئینی تهران بنویسم؛ همین دانشگاه هنر خودمان که من هم دو سالی دانشجویش بودم. از ایوان اتنن ژیرار شروع کردم که در ایران شناخته‌شده‌تر بود، و راهم به منزل پسرش، امان، و همسر ایرانی‌اش افتاد؛ گوهرتاج راستینِ نازنین، که از هیچ کمکی دریغ نکرد. چند روز پس از ملاقات‌مان تماس گرفت و از استادی برایم گفت که پیش از دیگران برای تدریس در این هنرکده به ایران آمده و حتی در مراسم گشایش دانشکده هم حضور داشته و اتفاقی یکدیگر را پس از مدت‌ها در پاریس دیده بودند؛ میشل برونه(Michel Brunet). شماره‌اش را گرفتم و زنگ زدم. پشت تلفن به سختی می‌شنید و متوجه نشد چه می‌گویم، فقط شنیدم که همسرش، مایا (Mahia Brunet) را صدا کرد و با اشتیاق گفت: «ایرانی است». از همسرش وقت مصاحبه و نشانی‌شان را گرفتم. با تاجی خانم (گوهرتاج راستین) شال و کلاه کردیم و رفتیم؛ نخستین روز پس از اعتصاب‌های چهل و پنج‌روزه وسایل نقلیه عمومی در پاریس. در محله بِل‌ویل (شهر زیبا) سکونت داشتند، خانه‌شان اما زیباتر بود؛ فرش‌های لاکی عشایری، سفال‌های آبی همدان، کاشی‌کاری با نقش ایرانی و نوشته یاابالفضل در آشپزخانه و پرده بزرگی از نقاشی قهوه‌خانه بر دیوار. هنوز ننشسته بودم و دستگاه ضبط صدا را روشن نکرده بودم که خاطراتش سرریز شدند. نام‌ها و برخی جزئیات به سختی خاطرش بود و گاه‌گاهی همسرش به کمک می‌‌آمد. با دقت و وسواسی مثال‌زدنی اسناد و عکس‌های مربوط به اقامتش در ایران را نگهداری کرده بود؛ از قرارداد تا برگه درخواست ویزا در سفارت ایران. می‌گفت نگه‌داشته بوده برای چنین روزی، و وقتی از ایران می‌گفت، چشمانش برق می‌زد. با کمک هم و یادآوری‌های تاجی خانم، غبار پنجاه ساله را از خاطرات ایران و هنرکده هنرهای تزئینی زدودیم و ماحصلش شد آن‌چه در ادامه می‌خوانید…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
مرقع‌کاری بازیگوشانه
سینا یعقوبی
چکیده:
هنری جیمز در سال ۱۸۷۶ در پاسخ به منتقدانی که «دانیل دروندا» اثر تی.اس.الیوت را غیرواقعی می‌خواندند و بر این اساس به آن می‌تاختند چنین نوشت: «اگر خیالتان راحت می‌شود غیر واقعیش بخوانید اما این که ایراد نشد. مرا به خیال‌پردازی وامی‌دارد و این مهم است»…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
درباره آرت دکو
بیژن شافعی
چکیده:
تاثیر شیوه آرت دکو در تاریخ هنر مدرن ایران، به‌ویژه در دهه‌های آغازین قرن اخیر، نیازمند پژوهشی همه‌جانبه و گسترده است. گروه معماری دوران تحول در ایران به نوبه خود، از چاپ نخستین اثر خود در سال 1382 با کتاب معماری نیکُلای مارکُف، به بررسی این سبک هنری و تاثیر آن در معماری دوران معاصر ایران پرداخته و در سایر کتاب‌های منتشرشده خود نیز هر بار بخش‌هایی از این ذائقه هنری قرن بیستم را معرفی نموده است. همچنین در فرصتی دیگر، خانه فیلم معمار در سال 1396 برنامه‌ای اختصاصی همراه با نمایش فیلم در مورد این جنبش هنری ارائه نموده است. به پژوهشگران حوزه هنرهای تجسمی و طراحی صنعتی نیز پیشنهاد می‌شود که به تاثیر این شیوه در سایر رشته‌های هنر معاصر ایران به‌ویژه در سال‌های پیدایی مدرنیسم در ایران بپردازند. در این دریچه به شناخت مختصر این شیوه و چشم‌انداز و زیرمجموعه‌های آن نظری افکنده‌ایم…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
مدرن یا سنتی؟
گفت‌وگو با یعقوب امدادیان درباره “هنرکده هنرهای تزئینی”
سروش میلانی‌زاده
چکیده:
یعقوب امدادیان نقاشی است که به گفته خود، هرگز طبیعت او را و او طبیعت را رها نکرده است. نگاه انتزاعی به طبیعت مشخصه بارز آثار وی است. وی خود را گرفتار طبیعت و هنرمندی طبیعت‌زده می‌داند. او نقاشی را به صورت جدی از هنرستان میرک تبریز شروع کرد و در سال ۱۳۴۸ وارد هنرکده هنرهای تزئینی شد و تا سال ۱۳۵۵ در این هنرکده مشغول به تحصیل بود. بنابراین درباره هنرکده هنرهای تزئینی در سال‌های تحصیلش با او به گفت وگو نشستیم…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
هنرکده و سقاخانه
هنرکده هنرهای تزئینی و نقش آن در شکل‌گیری جنبش سقاخانه
کیوان موسوی‌اقدم
چکیده:
یکی از نهادهای مهم آموزش هنر در دوره پهلوی دوم که در راستای ایجاد هنر ملی ایجاد شد، هنرکده هنرهای تزئینی بود. این هنرکده که به همت هوشنگ کاظمی بنا نهاده شد، در راستای رویکرد ملی‌گرایی در هنر، به موازات ترویج آموزه‌های هنر مدرنیستی، به فرهنگ و هنر گذشته ایران و هنرهای کاربردی نیز نظر داشت. همین امر سبب پیدایش نوعی گرایش ملی-بومی در آثار هنرمندانی شد که در این هنرکده تحصیل کرده بودند. از سوی دیگر، اغلب افرادی که جنبش سقاخانه را پدید آوردند، همین هنرمندان برآمده از هنرکده هنرهای تزئینی بودند. در این جستار کوتاه، به بررسی تاثیر هنرکده هنرهای تزئینی در شکل‌گیری جنبش سقاخانه پرداخته شده است…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
بر قرار بی‌قرار
استاد هوشنگ کاظمی؛ پیشگام
یوریک کریم‌مسیحی
چکیده:
داستانِ اولین‌ها با داستانِ پیشگامان فرق دارد. اولین‌ها ركوردشكن‌اند و پیشگامان تلاشگر. پیشگامان معلم و تجربه و آموخته ندارند و از خودشان آغاز می‌كنند و بر دانش و تجربه و یافته‌های كار و زندگی خود تكیه می‌كنند. استاد هوشنگ كاظمی پیشگام بود و نتیجه‌ی كارِ او اینك هم با ما و هم در پیرامون ماست. امروز ما اهالیِ هنرهای تجسمی، چه آنانی كه از تنفس در هوای این قلمروِ هنری و بهره‌مندی از آفریده‌های آن لذت می‌بریم و هنر و فرهنگ برمی‌چینیم، و چه آنانی كه آفرینشگرِ این عرصه‌ایم، همگی بهره‌مندیم از تلاش‌های پیشگامانه‌ی استاد كاظمی. در جستارِ پیشِ رو از چند و چونِ پیشگامیِ او و كارش، كارهایش، تجربه‌هایش، و به ثمر نشاندنِ كاشته‌هایش خواهید خواند…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
مشتاقان آموزشگا‌های هنر
کاستی‌های آموزش همگانی هنر در ایران
محمدرضا مریدی
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
