جستارهایی در باب فلسفه هنر
نخستین هنرمند چه کسی بود؟
دو دیدگاه کلی راجع به هنرمند وجود دارد؛ یکی
او را رها و بی‌قیدوشرط و دیگری هنر و هنرمند
را دارای رسالت و تعهد می‌داند.
جیمز مک نیل ویسلر نقاش امپرسیونیست آمریکایی
که نگاه فرمالیستی داشت و شعار هنر برای هنر
را دنبال می‌کرد، در فوریه ۱۸۸۵ در سخنرانی خود،
در پرنس هال لندن، گفت «نخستین هنرمند کسی
بود که در کنار خیمه زنان ماند و با یک قطعه چوب
نیم‌سوز روی یک کدو طرحی از وسایل عجیب رسم
کرد. او در طبیعت پیرامون خود منحنی‌های غریبی
می‌یافت و در رقص شعله‌های آتش، چهره‌هایی را در
ذهن مجسم می‌ساخت.»
نخستین هنرمندِ ویسلر، این فرد رویابین بود. در
نگاه ویسلر هنر در خدمت هیچ هدف علمی،
اجتماعی یا سیاسی نیست. هنر، خودخواهانه
تنها کمال خود را می‌جوید و تمایلی به اندیشه ندارد.
به نظر ویسلر فضیلت، زیبایی را مخدوش می‌کند؛
پرسش از فایده یک اثر هنری اساسا نابه‌جاست.
فیشر/هنر عبارت است از دستکاری در طبیعت برای کنترل آن
در مقابل، ارنست فیشر فیلسوف اتریشی ایدئولوژی
مارکسیستی را به تاریخ هنر، از روزگار پیش از اختراع
تا سده بیستم، پیوند می‌دهد. به نظر فیشر هنر
عبارت است از دستکاری در طبیعت برای کنترل آن
که این امر به فعالیت جمعی می‌انجامد. فیشر معتقد
بود که رابطه عین و ذهن فقط در کار محقق می‌شود.
تاکید وی بر کار است، که عامل پیشرفت فرهنگی و
تاریخی انسان می‌شود.
از نظر فیشر«نخستین هنرمند، نخستین ابزار سازی
بود که به یک قطعه سنگ شکل داد تا بتواند آن را
در خدمت انسان به کار گیرد.»
در امتداد این نظریه سال‌ها بعد در زمان انقلاب فرهنگی
چین، مائو، رهبر انقلاب هم می‌گفت «هنر باید اهداف
سیاسی و اجتماعی کمونیسم را پیش ببرد.» برداشت
مائو این بود که بورژوازی همواره هنر پرولتاریا را، با
همه شایستگی‌های آن، نادیده می‌گیرد. ذیل این
ایده اندیشمندان و هنرمندانی چون برتولت برشت
هم جای دارند.
به این ترتیب در این دو دیدگاه کلی، یکی پیرو ایده
هنر برای هنر، هیچ رسالتی برای هنر قائل نمی‌شود
و دیگری هنر را در خدمت جامعه و فضیلت اجتماعی
معرفی می‌کند. البته امتداد تاریخی این دو دیدگاه
را همچنان می‌توان در نگاه افلاطون و ارسطو جستجو
کرد. آیا هنر امری با رسالت اجتماعی است؟ آیا هنر
امری با رسالت سیاسی است؟ آیا هنر امری با
رسالت اخلاقی است؟ آیا اساسا هنر رسالتی دارد؟
#بام_فلسفه_هنر
دبیر: سینا یعقوبی
تصاویر:
اخبار هنرهای تجسمی را در پشت بام پیگیری کنید.
برای خرید نسخه کاغذی پشت بام به این لینک مراجعه کنید.
