چندمعنایی و تخطی از ثبت رئالیستی

«عنصر اضافی» عباس بابایی در گالری دنا

خیلی اوقات وقتی هنرمند مشغله‌ی انعکاس یا نمایش یک دغدغه یا مساله را دارد، از ویژگی‌های زیبایی‌شناختی لازم برای خلق اثر هنری و ماهیت فرمی کار غافل می‌شود. او به یک معنا مساله‌ی خود را متوجه می‌شود ولی قدرت تبدیل آن مساله به یک اثر هنری را ندارد. نمایشگاه عکس‌های عباس بابایی نمونه‌ی نمایشگاهی است که هر دو موضوع را مورد نظر قرار داده؛ یعنی هم هنرمند دغدغه‌ی انعکاس یک مساله بااهمیت را دارد، هم کیفیت هنرمندانه لازم برای انعکاس صدایش را پیدا کرده است. عباس بابایی در عکس‌هایش با تداخل در محیط پیرامون خود، به‌طور استعاری بر تخریب محیط زیست توسط انسان، تاکید کرده است. او با ابزارهای گوناگون در روند ثبت عکس‌های آنالوگ خود اختلال ایجاد کرده و تصویر محیط زیست را از حالت به‌هنجار و متعارف خود خارج کرده است. این فرایند نوعی انعکاس محتوا (تخریب محیط زیست توسط انسان) در فرم (تغییر ماهیت ثبت متعارف محیط زیست) است. این روند موجب چیزی می‌شود که اثر را از تک‌معنایی به ساحت چندمعنایی می‌کشاند. ثبت واقعیت‌گرای تصویر بسیاری از اوقات راه را برای تفسیرهای متنوع از اثر می‌بندد. آن‌چه اکثر اوقات موجب می‌شود یک اثر هنری یا یک مجموعه شامل چند اثر را بتوان واجد کیفیتی برای خوانش‌های مختلف تلقی کرد، تخطی از ثبت رئالیستی تصویر است. از نظر من نمایشگاه عنصر اضافی تنها انعکاسی از مساله‌ی تخریب محیط زیست نیست. این کارها را می‌شود به شیوه‌های گوناگون تفسیر کرد. یک تفسیر دیگر از این آثار می‌تواند ثبت محیط‌هایی باشد که به هر دلیل نباید به‌طور کامل یادآوری شوند، گویی هنرمند سعی دارد چیزی را فراموش کند، امّا توانایی از یاد بردن آن را ندارد. او در جدالی با محیط به‌مرور در آن تداخل ایجاد می‌کند تا آن را به ساحت فراموشی بسپارد. از این جهت اگه بیانیه‌ی هنرمند را نخوانیم می‌توانیم عکس‌ها را به‌مثابه ثبت صحنه‌هایی آزاردهنده بخوانیم، که هنرمند سعی دارد با تداخل در آن‌ها و اضافه کردن عنصر اضافه، آن‌ها را از یاد ببرد. این صرفا یک تفسیر دیگر از این آثار است. می‌شود آن‌ها چون کابوس و رویا هم تحلیل کرد. یا حتی آن‌‌ها را توهم‌ یا پندارهای یک روان‌پریش تلقی کرد. نمایشگاه عکس‌های عباس بابایی چون ایده‌‌ای فرمالیستی را مثل عنصری اضافی به واقعیت ثبت شده در تصویر اضافه کرده، تعداد بیشتری از نشانگان تصویری مورد نیاز برای تفسیری دیگر از اثر را نیز به ثبت رسانده. ثبتی که اگر صرفاً با ثبت رئالیستی تخریب محیط زیست همراه می‌شد، مجموعه را به مجموعه‌ای تبدیل می‌کرد که تنها یک معنا را می‌شد از آن برداشت کرد.

بام‌گردی
هومن هنرمند