خانه‌ای یک متر در یک متر مربع

در تنگنای عبث زندگی

پرفورمنس محسن خوینی‌ها که یک روز کامل در گالری بوستان برگزار شد، یکی از مینیمال‌ترین اجراهای نمایشی بود که نه در قالب تئاتر بلکه در قالب پرفورمنس به‌نمایش درآمد. تفاوت اساسی این نوع از نمایش فراهم آمدن امکان برقراری ارتباط سریع با مخاطب بود. اگر اجرا در سالن تئاتر به‌نمایش درمی‌‌آمد و صحنه وسیع‌تر بود، امکان این مواجهه مستقیم با مخاطب کم‌تر بود. علاوه بر این آن‌چه این نمایش را تحسین‌برانگیز می‌کند استفاده از حداقلی‌ترین امکانات است. هنرمند/ اجراگر در فضایی محدود ابتکار عمل کمتری دارد. امّا چیزی که در پست‌ها و استوری‌های حین نمایش می‌دیدیم، نشان می‌داد اجرا از ریتم نیفتاده. تغییر زمان از روز به شب صحنه را متفاوت کرده و انگار بعد از غروب دوباره نمایش شروع شده است. هستی‌شناسی صادق در این نمایش بر دو رکن اصلی متکی است. اولی به اقتصاد ربط دارد و دومی به معنای زندگی. استیت‌منت کوتاه هنرمند تأکید بیشتری بر جنبه‌ی اول دارد ولی جنبه‌ی دوم را هم در خود منعکس می‌کند: «صادق هستم با تمام سرمایه‌ام خانه‌ای خریده‌ام یک متر در یک متر مربع.» در معنای اول نوعی از طنز اجتماعی خبر از خانه‌هایی کوچک می‌دهد که هم‌چنان برقرارند و به‌سختی به‌وجود آمدند. معنای دوم تلخی زندگی در این فضا و بی‌معنایی زیستن در چنین شرایطی را منعکس می‌کند. هرچند اجرا از تکاپو نمی‌افتد و به‌هرحال اجراگر خود را با جزئیات محدود صحنه و گاهاً هم‌صحبتی با تماشاگران سرگرم می‌کند، امّا هرکسی (ازجمله اجراگر و مخاطب) در جریانند که این صرفاً یک نمایش است. در فیلم درخشان Groundhog Day (۱۹۹۳) با بازی بیل مورای، یک روز است که مدام تکرار می‌شود. نقش اصلی قصه، اوّل نمی‌تواند این شرایط را تحمل کند و به هر دری می‌زند تا شاید بتواند اوضاع را به حالت طبیعی برگرداند. امّا در نهایت سعی می‌کند از امکانات همان یک روز استفاده کند. در آخر و تا انتهای فیلم آن روز بدل به روزی خارق‌العاده می‌شود و به‌شکلی معجزه‌آسا سوژه‌ی داستان از لوپ تکرارشونده‌ای که در آن گیر افتاده، رها می‌شود. این موقعیت استعاره‌ای از زندگی و شبیه به موقعیت سیزیف در تعبیر کاموست که حمل کردن تخته‌سنگ (بار زندگی) را می‌پذیرد، گرچه نمی‌داند چرا باید بیهوده به آن ادامه دهد. امّا در نهایت سعی می‌کند از همان مختصر موقعیت موجود در پیرامون خود معنایی هرچند اندک برای ادامه زندگی پیدا کند. در پروفورمنس یک متر در یک متر مربع نیز همین منطق حاکم است. یک روز کامل از زندگی فردی با امکانات جزئی به‌نمایش در می‌آید؛ استعاره‌ای از زندگی در ابعاد کوچک. اجراگر مثل شخصیت قصه‌ی Groundhog Day و داستان اسطوره‌ای_فلسفی سیزیف با هر آن‌چه دارد، زندگی را از بی‌معنایی نجات می‌دهد و جلوه‌ای از امید برای خود می‌آفریند.

بام‌گردی
هومن هنرمند