از تزیینات معماری تا طراحی لوگو
پیشنهاد اولیه ساخت دانشگاه، توسط اسماعیل سنگ، در سال ۱۳۰۵ داده می‌شود و سرانجام طرح تاسیس آن در ۸ خرداد ماه ۱۳۱۳، به همت علی‌اصغر حکمت، به تصویب مجلس شورای ملی رسید. طراحی نشان دانشگاه نیز، حدود سال ۱۳۲۰ خورشیدی، توسط محسن مقدم انجام شد. اگرچه برخی طراحی این نشان را به مرتضی ممیز نسبت می‌دهند، اما ممیز در دهه ۱۳۵۰، با حفظ ساختار اصلی، نسخه‌ای ساده‌تر از این نشان را ارائه می‌کند ولی به سبب حفظ اصالت اولیه مجددا همان نسخه اصلی مورد استفاده قرار گرفت. توجه به پیشینه فرهنگی و سنت‌های هنری گذشته همراه با نوآوری، از ویژگی‌های شاخص نشان دانشگاه تهران است. در طراحی نشان دانشگاه تهران از پلاکی گچبری متعلق به دوره ساسانی الهام گرفته می‌شود.
از دوره ساسانی، مجموعه‌ای از پلاک‌های گچی به‌دست‌آمده است که گمان می‌رود در تزیین کاخ‌ها و بناهای سلطنتی کاربرد داشته‌اند.
طرح پلاک گچبری استفاده شده برای طراحی نشان دانشگاه، متشکل است از دایره‌ای با حاشیه‌ای مرواریدی، دو بال در میانه و نوشتاری در بخش فوقانی آن.
تصویر پرنده و بال در میان نقوش رایج هنر ساسانی، جایگاهی برجسته دارد و شامل معانی نمادین و اسطوره‌ایی می‌شود که بازتابی از باورهای عمیق آن دوران نسبت به پرندگان به مثابه واسطه‌هایی میان عالم بالا و انسان است. همچنین بال دربرگیرنده مفاهیمی است که پرنده با خود دارد، مفاهیمی چون الوهیت، عروج به آسمان و پیک ایزدان. نقش بال بر هنر ساسانی اشاره به سیمرغ و عقاب است و نیز نمادی است برای ایزد بهرام. از نقوش دیگر الهام گرفته شده از قاب ساسانی، نوشتاری است به خط پهلوی که بر بالای بال‌ها دیده می‌شود و در طراحی نشان دانشگاه تهران تلاش شده تا حد امکان شباهت ظاهری و محل قرارگیری، نوشتار جدید (دانشگاه تهران) با خط نوشته کهن حفظ شود.
بام اسناد پژوهشی
گروه پژوهش مجله پشت‌بام
به کوشش: بهاره غلامیان
دبیر گروه پژوهش:
بهاره غلامیان
