درگیری شدید، جذب نگاه بین‌المللی
جنگ و تنش‌های سیاسی بزرگترین ریسک بازارهای سرمایه محسوب می‌شوند، که تغییر رفتار سرمایه‌گذاران و نوسان در بازار را به دنبال دارد. در این میان بازارهای دیگری نیز وجود دارند که بسته به شرایط، دستخوش این تغییرات ژئوپولیتیکی قرار می‌گیرند، مانند بازارهای سرمایه جایگزین1، که شکننده‌تر از بازارهای مالی سنتی هستند و با تنش‌های سیاسی و اجتماعی رکودهای پی‌در‌پی را تجربه می‌کنند؛ برای مثال املاک و مستغلات و همچنین اشیای کلکسیونی از این دست بازارها محسوب می‌شوند. با این حال در همه بازارها تغییر انتظارات سرمایه‌گذران در بحران‌‌های سیاسی یا درگیری‌های نظامی، تغییر رفتار آن‌ها را در پی دارد؛ یکی از معمول‌ترین رفتار سرمایه‌گذاران در این زمان، سرمایه‌گذاری در بخش‌های کم ریسک مانند دلار، طلا و اوراق قرضه است.
در ادامه به بازار هنرهای تجسمی می‌پردازیم که بخشی از بازارهای جایگزین است. این بازار به دلیل ماهیتش در کالاهای لوکس دسته‌بندی می‌شود و به شدت تحت تاثیر تنش‌های سیاسی و تغییر نرخ ارز قرار دارد. تاثیر این دو مولفه در خاورمیانه جایی که سابقه‌ی زیادی در تنش‌های سیاسی و اجتماعی دارد، کاملا ملموس و قابل رصد کردن است. بازار تجسمی خاورمیانه بازار نوپایی محسوب می‌شود و تا به امروز اتفاقات زیادی را پشت سر گذرانده که به بررسی برخی از آن‌ها و تاثیرشان به صورت کلی می‌پردازیم. برای شروع باید به این امر توجه داشت، این بازار نیز مانند بازارهای مالی، دارای دو وجه بازار اولیه و ثانویه است؛ بازار اولیه یعنی جایی که آثار هنرمندان برای بار اول به نمایش در می‌آیند و عرضه می‌شوند، مانند گالری‌ها و آرتفرها، در این بازار ارزش هنری آثار اهمیت بیشتری می‌یابند؛ اما بازار ثانویه فضایی برای معامله آثاری است که در گذشته معامله شدند مانند حراج آثار هنری(چیزی شبیه به بورس اوراق بهادار) که در هنرهای تجسمی نیز، این بخش از بازار حجم معاملات بیشتری را نسبت به بازار اولیه تجربه می‌کند، علاوه بر آن در این بخش، ارزش هنری آثار دیگر ملاک بر دادوستد نیست و اثر هنری به کالای سرمایه‌ای بدل می‌شود. نکته دیگری در مورد بازار هنرهای تجسمی که باید به آن توجه داشت، در دسترس نبودن داده‌های بازار اولیه است. به همین دلیل در این جا از شواهد و تحقیقاتی برای مرور بر تاثیرات تنش‌ها و درگیری‌ها در این بازار استفاده می‌کنیم.
جنگ و درگیری‌های سیاسی رابطه مستقیمی با شرایط زندگی هنرمندان دارد و این شرایط ممکن است دسترسی هنرمندان را به مواد اولیه سخت کند، اما ما در مورد هنرمندانی صحبت می‌کنیم که تولید آثار هنری پیشه آنان است و فرض را بر آن می‌گذاریم که با تغییر مدیوم تولید آثار هنری متوقف نمی‌شود، یعنی عرضه ادامه دارد. اما از آن سمت، همان‌طور که در بالا به آن اشاره شد، این اتفاقات تغییر انتظارات سرمایه‌گذاران را در پی دارد و آن‌ها را به سمت سرمایه‌گذاری سنتی سوق می‌دهد، یعنی ابتدایی‌ترین تاثیر در مرحله اول کاهش سرمایه‌گذاری در بازارهای جایگزین از جمله بازار هنرهای تجسمی است. از سمت دیگر این شرایط موجب تمایل بیشتر سرمایه‌گذاران به سفته‌بازی در بازارهای جایگزین می‌شود. این اصطلاح به معنی انجام معاملات با ریسک بالا به منظور بدست آوردن سود از نوسانات کوتاه یا میان مدت براساس تغییرات قیمت یا پیش‌بینی‌های تکنیکال است. سفته‌بازی در بازار هنر همان گرایش به خرید و فروش آثار هنرمندان «مستر» با هدف سود کوتاه مدت است که موجب تمرکز بر بازار ثانویه و فاصله گرفتن از بازار اولیه می‌شود.
از طرفی آرت‌نت طی گزارشی در مورد بهار عربی می‌گوید: «هر چه درگیری‌ها شدیدتر باشد، نگاه‌های بین‌المللی به جنبش‌های هنری آن منطقه جذب می‌شود». این گزارش توجه بین‌المللی در هم‌زمانی با تنش‌هاس سیاسی و اجتماعی را نشان می‌دهد، اما در خلال آن به این نیز اشاره شده است که این وضعیت نظر مجموعه‌داران داخلی را تغییر نمی‌دهد؛ در نتیجه این شرایط می‌تواند در عین بازدارندگی برای سرمایه‌گذاران داخلی، نگاه سرمایه‌گذاران و حمایت‌گران بین‌المللی را به دنبال داشته باشد؛ اما تجربه کشورهای عربی نشان می‌دهد که معمولا این حمایت‌ها از طرف دولت‌ها به دلیل ترس آن‌ها از شکل‌گیری انقلاب و یا تشدید جنبش‌های اجتماعی محدود می‌شود؛ مانند تجربه مصر که پس از روی کار آمدن عبدالفتاح سیسی، کمک‌های بین‌المللی قطع شد. «وقتی پول از بیرون کم شد، بیشتر فضاهای هنری مجبور بودند، بسته شوند یا ابزار دیگری برای فعالیت پیدا کنند تا به بقای خود ادامه دهند»2. حال اگر این حمایت‌های بین‌المللی کاهش یابد، هنرمندان به اجبار به بازار داخلی متکی خواهند بود. بازاری که با توجه به این تنش‌ها از طرفی با سوق یافتن سرمایه‌گذاران به بازارهای سنتی مواجه است و از طرفی با مشکلات اقتصادی مانند تورم دست و پنجه نرم خواهد کرد. عواملی که بازار هنرهای تجسمی را بیش از پیش با رکود مواجه می‌کند و به وخیم شدن شرایط برای هنرمندان جوان و نوظهور و گالری‌دارانی که روی این قشر از هنرمندان متمرکز است، می‌انجامد. چرخه معیوبی که از جهات مختلف تشدید می‌شود.
بام اقتصاد هنر
منصوره بشیری‌پور
1_ Alternative Investment
سرمایه‌گذاری جایگزین، به نوعی از سرمایه‌گذاری اطلاق می‌شود، که در دارایی‌هایی غیر از سهام سرمایه، اوراق قرضه و وجه نقد انجام می‌شود. این سرمایه‌گذاری‌ها در دارایی‌های فیزیکی شامل فلزات گران‌بها، هنر، شراب، عتیقه‌جات، سکه یا تمبر، همچنین در دارایی‌های مالی چون املاک و مستغلات، کالاهای اقتصادی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، صندوق‌های پوشش ریسک، ابزارهای مشتقه و صندوق‌های پوشش ریسک، اعتبار کربن، همچنین جنگل‌داری و حمل و نقل انجام می‌شود.
2_ آرت‌نت
