علی خاتم‌ساز “چیزی به اسم شکست وجود ندارد”

در استخر سفید گالری یافته که آن را عمق یافته نامیده‌اند، توپ‌های رنگارنگی ریخته شده و بر دیوار و همچنین روی زمین بوم‌ها و صفحات سیاهی قرار دارد که جملاتی منتسب به برخی هنرمندان مشهور با رنگ سفید روی آنها نوشته شده است. بر دیوار حیاط گالری یک حلقه بسکتبال نصب شده و پشت آن بر پارچه سیاه بزرگی نوشته شده: «زندگی رقابتی است که احمقی آن را بازی می‌کند پر از خشم و هیاهو برای هیچ»
این جمله تحریف‌شده که در واقع بازی با جمله مشهور مکبث است نشان می‌دهد که نه فقط هر کدام از دیگر جملات می‌تواند تحریف شده یا دروغ باشد، بلکه احتمالا قواعد بازی چندان ربطی به بسکتبال ندارد؛ تعدد توپ‌ها و صدای تشویق موجود در فضا و محل‌های پراکنده پرتاب و غیره. در هر حال می‌توانیم توپی برداشته و آن را به سمت سبد پرتاب و بازی را آغاز کنیم، اما هیچ کدام از توپ‌ها در سبد نخواهد افتاد زیرا دهانه آن با چند میله بسته شده است.
علی خاتم‌‌ساز، هنرمندی است که در اغلب آثار خود، با دستکاری در موقعیت‌های آشنا و از طریق رسانه‌هایی نظیر چیدمان و نوشتار، مخاطب را هرچه بیشتر در موقعیت تعامل/عدم تعامل قرار می‌دهد. چنین است که مخاطب می‌تواند به خوانشی شخصی، متفاوت و گاه منحصربه‌فرد از موقعیت ساخته شده دست پیدا کند. خاتم‌ساز با این چیدمان که آن را “چیزی به اسم شکست وجود ندارد” نامیده، این فضا را به میدانی برای بازی بی‌نتیجه و بی‌نهایتی تبدیل کرده است. او اعتقاد دارد هنر و خاصه هنر معاصر یکی از راه‌های برون رفت انسان منفعل امروزی از بند انزوای مکانیکی و تکنولوژیکی خودساخته بشر است و در قسمتی از استیتمنت نمایشگاه آورده است: «اگر تعریف بازی را به عنوان فعالیتی قاعده‌مند که در مکان و زمان معین و با معنای مشخصی انجام می‌شود، درباره‌ی علم به کار ببریم، به این موضوع شگفت‌انگیز می‌رسیم که تمام شاخه‌ها‌ی علم و آموزش نیز شکل‌هایی از بازی هستند.» بازی‌های گروهی حیات اجتماعی افراد، رشد و تقویت روابط و مهارت‌ها و توانمندی‌های اجتماعی را شکل می‌دهند و اساس تمام این بازی‌ها تاثیر متقابل و ایجاد بستری برای مکالمه است. هر بازی، رشته‌ای تبادل مشخص و غالباً تکراری است با ظاهری قابل ‌قبول و انگیزه‌ای پنهانی که خاتم‌ساز از آن به طور ویژه‌ای استفاده کرده و این سوال را ایجاد می‌کند که اگر این بازی هیچ نتیجه مشخصی ندارد و برد و باخت اساسا در آن بی‌معنا می‌شود، چرا با علاقه به بازی ادامه می‌دهیم ؟ آیا همه زندگی همین بازی بی‌انتها نیست؟
بام گردی
نویسنده: شهگل صفرزاده