شماره پنجم / پژوهشی درباره گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان
در این شماره که در تابستان 99 منتشر شد؛ می‌خوانید:
سرمقاله
فرشید پارسی‌کیا
صفرِ شروع:
این شماره تقدیم می‌شود به زنده‌یاد خسرو سینایی، متفکر، موسیقی‌دان و کارگردان برجسته ایرانی و زنده یاد سرژ آواکیان، طراح و مدرس برجسته گرافیک که از ابتدای پشت‌بام ما را یاری کردند و در آخرین روزهای پژوهش این شماره، از میان ما رفتند.
یک؛ ما را به سخت‌جانی خود این گمان نبود
در ماه‌هایی که مشغول پژوهش شماره «گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان» بودیم، بیماری کرونا آمد و دنیا چنان تغییر کرد که به جرات می‌توان گفت دیگر هیچ شباهتی به قبل از این ویروس منحوس ندارد.
در این ماه‌ها، عزیزان و بزرگان زیادی از جمله سیا ارمجانی، مسعود مهرابی، مهرداد قهرمانی، مجید عقیلی، مرتضی محلاتی و دیگرانی را از دست دادیم، که بی‌شک در این برهوت انسان‌های بلندقامت حوزه فرهنگ و هنر، ستون‌های استواری بودند و ما مانده‌ایم و جای خالی این عزیزان که همیشه خالی خواهد ماند.
در این میان، وظیفه اهالی فرهنگ و هنر نسبت به قبل، بسیار سنگین‌تر و دشوارتر شده است، زیرا فشار اقتصادی نیز مزید بر علت شده و فضای کلی جامعه را به سمت رفع نیازهای اولیه سوق داده و نسبت به محصولات فرهنگی کم‌انگیزه شده‌اند.
پشت‌بام با توجه به همه فراز و نشیب‌ها، تمام تلاش خود را در راستای تولید هرچه بهتر این مجله کرده و این قول را به مخاطبان خود می‌دهد که در هر شرایطی دست از تلاش بر نخواهد داشت.
دو؛ هنرکده هنرهای تزیینی
شماره چهارم پشت‌بام با موضوع «هنرکده هنرهای تزئینی» / پژوهشی درباره هنرکده هنرهای تزیینی «۱۳۳۹-۱۳۵۷» به تاریخ ۲۱ اسفند ۱۳۹۸ در حالی در فضای مجازی رونمایی شد، که امکان برگزاری رونمایی حضوری به دلیل گسترش ویروس کرونا وجود نداشت. برای آن رونمایی فیلم‌های متعددی توسط حمید جانی‌پور و علی فاتحی ساخته شده بود که بدین وسیله از این دو بزرگوار تشکر می‌کنم.
باید اذعان کنم که مخاطبان پشت‌بام در راستای پشتیبانی از ما سنگ‌تمام گذاشته و بیشتر نشریات را از طریق سایت ما خریداری کردند و همچون شماره‌های قبل، تعداد بسیار کمی از این شماره باقی مانده است.
سه؛ دهه ۵۰
حکومت پهلوی دوم در دهه ۵۰ رفتارهای متفاوتی در حوزه فرهنگ و هنر داشت. از منظر نگارنده، گسترش گالری‌های دولتی و بعضا خصوصی و همچنین تزریق پول به جامعه هنرهای دیداری، باعث شده بود که نسلی از هنرمندان به این رفتار واکنش نشان داده و در بعضی مواقع رفتاری تهاجمی از خود نشان دهند. در این سال‌ها، دفتر مخصوص و وزارت فرهنگ با رفتاری دوگانه به خرید آثار هنرمندان هنرهای دیداری می‌پرداختند. این در حالی بود که جرقه‌های جدی اعتراضات اجتماعی توسط افراد مختلف از جمله فعالان حوزه فرهنگ و هنر زده شده بود و این اتفاق، بابی برای درگیری‌های اجتماعی محسوب می‌شد.
چهار؛ گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان (شماره پنجم پشت‌بام)
در ابتدا باید بگویم که پژوهش درباره گروهی که تنها دو نفر از اعضای آن زنده هستند بسیار سخت بود و در این راستا و بعد از گذشت نزدیک به پنجاه سال، تفاوت آرا و رویکردهای اعضای این گروه کشف‌ناشدنی است.
با گذشت پنجاه سال از شروع نحله‌های فکری مدرن در هنرهای دیداری، در دهه 50 خورشیدی، هنرمندان تجربه‌های متفاوتی از جمله دانشگاه تهران، انجمن هنری خروس جنگی، هنرستان هنرهای زیبای تهران، بینال‌های تهران و جشن هنر شیراز را پشت سر گذاشته بودند. چنین تجربه‌هایی قطعا تاثیرات شگرفی را بر رفتار این هنرمندان گذاشته است.
گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان با هفت عضو اصلی، مارکو گریگوریان، مرتضی ممیز، غلامحسین نامی، مسعود عربشاهی، میرعبدالرضا دریابیگی، فرامرز پیلارام و سیراک ملکنیان، در سال ۱۳۵۳ تشکیل شد و با شرکت در نمایشگاه بین‌المللی تهران در همان سال، اعلام حضور کرد. این گروه با برگزاری هفت برنامه نمایشگاهی ۱- نمایشگاه بین‌المللی تهران ۲- نمایشگاه گالری مس ۳- نمایشگاه آبی ۴- نمایشگاه گنج و گستره/یک ۵- نمایشگاه گنج و گستره/دو ۶- نمایشگاه هنری بین‌المللی بازل(بال) سوییس ۷- نمایشگاه بین‌المللی هنری واشنگتن (واش آرت77)، تحت تاثیر جریانات هنر روز دنیا فعالیت کرد. می‌توان به این نکته اشاره کرد که در طول فعالیت گروه آزاد هیچ‌کدام از اعضا به عبارت «هنر مفهومی» «Conceptual art» اشاره نکردند، ولی در سال‌های بعد بعضی از افراد این گروه همچون استاد غلامحسین نامی، تولیدات هنری دهه پنجاه این گروه را زیرمجموعه هنر مفهومی دانستند. در همین راستا و در این شماره، گروه پژوهش پشت‌بام و برخی از نویسندگان به جریان هنر مدرن و پس از آن پرداخته‌اند تا مخاطبان نگاه جامع‌تری نسبت به تولیدات این گروه و تاثیراتش از هنر مفهومی داشته باشند.
از منظر نگارنده، نکات زیر در به وجود آمدن گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان قابل توجه است:
1.رفتار اقتصادی پهلوی دوم در مواجهه با هنرهای دیداری که منجر به گردش اقتصادی در این حوزه شده بود.
2.تاثیراتی که جنبش سقاخانه بر فضای فرهنگ و هنر و بازار هنر گذاشته بود و باعث کمتر دیده شدن بعضی از هنرمندان و فضاهای دیگر هنرهای دیداری شده بود.
3.نگاه ضدسرمایه که عموما در رفتار بعضی از هنرمندان چپ‌گرا دیده می‌شد.
4.ورود جسته و گریخته اخبار و اطلاعات هنر پسامدرن، توسط هنرمندانی که از غرب به ایران آمده بودند.
پنج؛ مجله آنلاین پشت‌بام
مجله آنلاین پشت‌بام از آذرماه ۱۳۹۷، فعالیت خود را در رسانه اینستاگرام و سایت پشت‌بام (www.poshtebammag.ir) زیر نظر زروان روحبخشان آغاز کرده است و با تولید محتوای تخصصی به صورت روزانه (روزنامه) در دسترس علاقمندان قرار دارد.
شش؛ سپاسگزاری
در انتها مراتب احترام و تشکر خود را به استادان پیشکسوت غلامحسین نامی، عباس مشهدی‌زاده، بهزاد حاتم، لیلی گلستان، رضا بانگیز، حمید سوری، بهمن بروجنی، ساعد مشکی و محمد صالح‌علا ابراز می‌دارم. همچنین سپاسگزارم از توکا ملکی و کیانوش معتقدی، برای کمک‌های شایانی که تا به امروز به اینجانب و نشریه پشت‌بام کرده‌اند. همچنین از آرمان خلعتبری، سارا کریمان، محمد مخبری، میترا کاوندی، سپیده ساداتیان، پارسا فرشا، الهام آهویی، علی شریعتی و زهرا سربندی سپاسگزارم.
سالشمار گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان
گروه پژوهش پشت‌بام
سالشماری درباره رخدادها، جریان‌ها، افراد و مکان‌هایی که بر شکل‌گیری و نمایشگاه‌های «گروه آزاد نقاشان و مجسمه سازان» تاثیر داشته‌اند.
چکیده:
سالشمار پیش رو شامل پژوهشی است درباره گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان که شکل‌گیری و روند توسعه این گروه را هدف قرار داده و اطلاعات افراد، جریان‌ها، گالری‌ها و یا مکان‌هایی را که در روند شکل‌گیری گروه آزاد تاثیر گذاشته‌اند، ارایه می‌کند.
لازم به ذکر است، برای هنرمندانی که ذیل فضای هنر نو و مدرنیسم اثر تولید کرده‌اند از عبارت «هنرمند جریان هنر نوگرای ایران» استفاده شده و برای هنرمندانی که با رجوع به فضای تصویری و محتوایی گذشته جغرافیایی ایران فعالیت کرده‌اند از عبارت «هنرمند جریان نو سنت‌گرای ایران» استفاده شده. در این سالشمار هرجا که از مکتوبات دیگر نقل قول آمده است، از کلمه «مکتب» در پیشوند سقاخانه استفاده شده و هرجا که نقل قول نبوده و مجموعه پژوهشی پشت‌بام ذکر نام کرده، از کلمه «جنبش» در پیشوند سقاخانه استفاده شده‌است.
همچنین در این سالشمار از افرادی که بر جریان روشن‌فکری ایران در قرن گذشته تاثیر گذاشته‌اند و افرادی که از طرف گالری‌های مختلف در اولین نمایشگاه هنری بین‌المللی تهران شرکت کرده بودند، نام آورده شده‌است.
در نهایت آن‌که با توجه به مصاحبه‌ها و مستندات ارایه شده گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان از سال ۱۳۵۳ خورشیدی فعالیت خود را آغاز کرده و بعد از برگزاری هفت رویداد نمایشگاهی در سال ۱۳۵۶ خورشیدی به کار خود پایان داد…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
تاریخ‌نگاری گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان
گروه پژوهش پشت‌بام
چکیده:
گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان یکی از گروه‌های مهم هنری ایران است که در فاصله سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۶ خورشیدی با ترویج رویکردی متفاوت در جریانات و جنبش‌های هنر ایران فعالیت می‌کرد. این گروه که شامل هفت عضو اصلی و تعدادی مدعو در هر نمایشگاه بوده است، با تاثیرپذیری از جریان هنر روز جهان و همچنین نگاهی ضد بازار هنر در هفت جریان نمایشگاهی آثار خود را ارایه داده است. گروه پژوهش پشت‌بام کوشیده در این متن، روند شکل‌گیری هنر مدرن در جهان و ایران را به صورت اجمالی ارایه دهد و همچنین نمایشگاه‌های این گروه را در این متن معرفی کند…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
بررسی ریشه‌شناختی واژه‌های مرتبط با “آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان”
فرهنگ پارسی‌کیا
چکیده:
گروه اسمی «گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان» دارای پنج بخش اصلی است؛ سه واژه فارسی «گروه»، «آزاد» و «ساز» و دو واژه عربی «نقاش» و «مجسمه». از آنجا که این گروه هنری، مدعی تولید آثار با رویکرد هنر مفهومی (Conceptual Art) بودند، بررسی ریشه‌شناختی صفت انگلیسی Conceptual نیز اهمیت پیدا می‌کند. از طرفی این گروه، دو نمایشگاه مهم با نام‌های «گُنج و گستره» داشته‌اند. در نتیجه بررسی دو واژه «گُنج» و «گستره» نیز راهگشا خواهد بود. ساختار اکثر این واژه‌ها مشخص و ریشه واژه‌های فارسی و انگلیسی تا هند و اروپایی نخستین، قابل پیگیری است…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
ولوله‌ای در شهر
گفت‌وگو با غلامحسین نامی درباره “گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان”
توکا ملکی
چکیده:
از اعضای اصلی گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان، امروز تنها غلامحسین نامی و سیراک ملکنیان در بین ما حضور دارند. در همه این سال‌ها غلامحسین نامی از هر فرصتی برای معرفی و تبیین فعالیت‌های این گروه استفاده کرده و خاطرات، دیده‌ها و شنیده‌ها و تجربیاتش از تشکیل گروه آزاد را در اختیار علاقمندان قرار داده است. گروه آزاد با تجربه‌های نوجویانه در فعالیت سه ساله خود، توانست جایگاه مهمی در تاریخ هنر ایران به‌دست آورد. گروهی که با هدف‌های بزرگ و جسارت‌آمیز هفت هنرمند جوان تشکیل شد. درست که به همه آن خواسته‌ها نرسید، اما به قول مارکو گریگوریان «امکان دارد که این گروه روزی از هم بپاشد، اما فکر به‌جا می‌ماند؛ فکر تجربه کردن و به دور از قراردادهای تجاری ماندن»۱. منتقدی در همان سال‌ها نوشته بود: «گروه آزاد اگر هیچ نکرد، ولوله‌ای در شهر مرده هنرهای تجسمی به‌پا کرد که کمترین دستاوردش، همان جنبش و جوش و خروشی بود که لازمه زندگی هر جامعه زنده است»۲.
نزدیک به پنجاه سال پس از ولوله‌ای که در شهر مرده هنرهای تجسمی افتاده بود، همراه فرشید پارسی‌کیا با غلامحسین نامی درباره گروه آزاد به گفت‌وگو نشستیم…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
علیه شی‌شدگی
سینا یعقوبی، آناهیتا رضایی
چکیده:
در سال‌های 1353 تا 1355 گروهی از هنرمندان هنرهای دیداری، تحت عنوان گروه آزاد، به برگزاری پنج نمایشگاه اهتمام ورزیدند و چنان‌که در آرای ایشان مشهود است هدفشان جست‌وجو و تجربه مسیر نو، به چالش کشیدن معیارها، سر باز زدن از تکرار و نمایش چشم‌اندازهای دیگر بود. همان‌گونه که به بیان فوئنتس هیچ مجلدی بی‌پدر نیست، این آثار هم به تاسی از هنر مفهومی (Conceptual Art) پدید آمدند که آن روزها در غرب رونق بسیار داشت. این مقاله سر آن دارد که به ریشه، علل و اقتضائات سیاسی و اقتصادی پدید آمدن هنر مفهومی بپردازد و مدعی است که فعالیت گروه آزاد تنها گرته‌برداری بدون آگاهی از آن هنر بوده است.
از رمانتیسم تا مدرنیسم در بزنگاه‌های تاریخی، هنر همواره کوشیده است خودآیینی مبتنی بر کالاشدگی را، که از هر نوع کارکرد اجتماعی تهی شده، به سود خود برگرداند و منشی زاینده‌تر در پیش گیرد. هنر به مثابه نوعی چرخش یا بازگشت آگاهانه به خویش، به مثابه ژست خاموش مقاومت نسبت به نظام اجتماعی است که به بیان آدورنو لوله اسلحه را روی سر آن گذاشته است.(ایگلتون، 1397: 563)…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
چالش تعریف
گفت‌وگو با حمید سوری درباره “هنر مفهومی و گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان”
زروان روحبخشان
چکیده:
دکتر حمید سوری از استادان، پژوهشگران و منتقدان برجسته هنر معاصر ایران است. او که دانش‌آموخته تاریخ هنر دانشگاه سانتاباربارا در کالیفرنیا است، پس از بازگشت به ایران، با تمرکز بر رویکردهای هنر پسامدرن، به تدریس، پژوهش و نگارش در هنر معاصر ایران پرداخته است. با او در مورد تعاریف و ریشه‌های هنر مفهومی و نسبت گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان با آن، گفت‌وگو کردیم…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
شمشیر‌زنان بیشتری می‌خواهیم
بهزاد حاتم
چکیده:
در سال‌هایی که گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان آمدند و نمایش‌هایی بر پا کردند، بهزاد حاتم نقد هنری می‌نوشت. او درباره‌ی دو نمایش نخست گروه آزاد، آبی و گنج و گستره، برای ماهنامه‌ی رودکی نقد نوشت. در نمایش سوم آنان، گنج و گستره‌ی 2، یکی از میهمانان بود، پس درباره‌ی آن چیزی ننوشت ولی امید روحانی گفتگوی بلندی با او داشت که در روزنامه‌ی رستاخیز منتشر شد. آن جا او بیشتر درباره‌ی کانسپچوال آرت (هنر مفهومی) گفته بود که گمان می‌رود نخستین بار بود که از این گونه‌ی هنری نام برده می‌شد. آنچه می‌خوانید نگاه و نقد امروز او به جنبش گروه آزاد است…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
مارکو؛ شخصیتی محکم و جدی
گفت‌وگو با لیلی گلستان درباره “گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان”
فرانک احمدزاده
چکیده:
لیلی گلستان گالری‌دار، مترجم و عضو کانون نویسندگان ایران است. او دانش‌آموخته رشته طراحی دکور و لباس تئاتر و همچنین طراحی پارچه از فرانسه است. پس از بازگشت از فرانسه، ابتدا در کارخانه پارچه‌بافی مقدم به عنوان طراح پارچه شروع به کار کرد، ولی پس از مدتی از آنجا بیرون آمد و به عنوان طراح لباس در سازمان تازه تاسیس تلویزیون ملی ایران استخدام شد. لیلی گلستان در دهه 50 علاوه بر ترجمه آثار ادبی، به عنوان روزنامه‌نگار به نوشتن مقالات و گفت‌وگو با هنرمندان در نشریاتی چون تماشا، آیندگان، رستاخیز و رودکی پرداخت. در همان سال‌ها بود که «گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان»، با نگرشی متفاوت نسبت به جریان آن روزهای هنرهای دیداری ایران، فعالیت‌های خود را آغاز کرد. اعضای این گروه با نمایشگاه «آبی» رفتارهای هنری خود را، که در سال‌های بعد به هنر مفهومی نسبت داده شد، به جامعه معرفی کردند. در زمان فعالیت این گروه، فیروز شیروانلو مدیر دفتر امور فرهنگی و هنری موزه بود و لیلی گلستان مسئول برگزاری نمایشگاه‌های خارجی در دفتر امور فرهنگی و هنری موزه هنرهای معاصر تهران. مرتضی ممیز در گفت‌وگو با هفته‌نامه رستاخیز جوانان (شماره 69 سال دوم) علت تشکیل گروه آزاد را فاصله بین هنرمندان و مردم برشمرده و دلیل این امر را آشفته بازار هنر و مسائل مادی حاکم بر آن دانسته است. به گفته او گروه آزاد در راستای سامان دادن به این وضعیت تشکیل شده است. در این باب گفت‌وگویی داشتیم با لیلی گلستان، که از سال 1367 گالری گلستان را تاسیس کرده و تا کنون نقش مهمی در معرفی هنرمندان و همچنین اقتصاد هنر به عهده داشته است…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
هنرمند از پول حرفی نمی‌زند
“گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان” و مناسبات بازار هنر
حمیدرضا ششجوانی
چکیده:
ما وقتی را که می‌توانستیم صرف پول درآوردن و فعالیت خصوصی کنیم، به کار در این گروه اختصاص دادیم که از آن هم نفع مادی انتظار نداریم و امیدواریم کسی درباره ما جز این نیاندیشد. (مرتضی ممیز در گفت وگو با صور اسرافیل 1354)…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
هنر محدودیت‌پذیر نیست
گفت‌وگو با بهمن بروجنی درباره “گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان”
فضه زحمتکش
چکیده:
سومین نمایشگاه گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان با عنوان «رنگ آبی»، به اهتمام وزارت فرهنگ و هنر، با همکاری کمیته ملی هنرهای تجسمی یونسکو و نشریه جوانان رستاخیز برگزار شد. در این نمایشگاه، رنگ آبی در تمام آثار به‌کار گرفته شده بود. بهمن بروجنی، محمد احصایی، منیر فرمانفرماییان و چهنگیز شهوق از هنرمندان مهمان حاضر در این نمایشگاه بودند. بهمن بروجنی متولد ۱۳۲۱ شهر بروجن، از هنرمندان برجسته هنر نوگرای ایران است. وی در هنرستان هنرهای زیبای تهران آموزش دید. بعدها دوره‌های کارشناسی و کارشناسی‌ارشد نقاشی را در هنرکده هنرهای تزیینی گذراند. او که دکترای رشته هنرهای اسلامی از دانشگاه سوربن دارد، دوره تخصصی لیتوگرافی را در خانه بین‌المللی هنر پاریس سپری کرده است. بروجنی که استاد دانشگاه هنر و دانشگاه تربیت مدرس بوده، در حال حاضر ساکن پاریس است. وی علاوه بر شرکت در نمایشگاه‌های مختلف، در چهارمین بینال تهران به سال 1343، جایزه هنرهای زیبا و در سال 1352، جایزه اول نمایشگاه هنر معاصر را کسب کرد.
گفت‌وگو با بهمن بروجنی فرصتی برای آشنایی با دیدگاه‌های او نسبت به گروه آزاد و هنر مفهومی است…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
تحدید تهدید
نگاهی به “چاقوهای آویخته” مرتضی ممیز
کیوان موسوی‌اقدم
چکیده:
مرتضی ممیز (۱۳۱۵- ۱۳۸۴) را می‌توان از موثرترین هنرمندان نوگرای ایران دانست. او که شهرت اصلی خود را مدیون تولیدات هنری گسترده در حوزه گرافیک است و بسیاری او را پدر گرافیک ایران می‌خوانند، در سایر حوزه‌های هنرهای دیداری نیز کارهای مهمی انجام داده است. نگارنده این مقاله سعی کرده با بررسی اثر چاقوهای آویخته ممیز، در سال ۱۳۵۴، بستر اجتماعی و پیشینه هنری این اثر وی را مورد واکاوی قرار دهد و همچنین با مقایسه این اثر با دیگر آثار خود هنرمند و هم‌نسلانش، دریچه‌ای به فضای ذهنی هنرمند بگشاید تا جایگاه ممیز در فضای هنر آن دوران ایران و جهان مشخص‌تر شود…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
پوتین‌های خسته از صلح
گفت‌وگو با محمد صالح‌علا درباره “گروه آزاد نقشان و مجسمه‌سازان”
آناهیتا رضایی
چکیده:
محمد صالح علا متولد ۱۳۳۱، بازیگر، مجری برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ساز و ترانه‌سرای ایرانی است. وی دارای فوق‌دیپلم سینما و تلویزیون از مدرسه هنرهای دراماتیک رویال آکادمی لندن، کارشناسی بازیگری و کارگردانی از دانشکده هنرهای دراماتیک و کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی است. او فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۴۷ با قصه‌نویسی و قصه‌خوانی در رادیو و سپس نویسندگی متن برنامه و نمایش‌نامه آغاز کرد. ساخت فیلم‌های تبلیغاتی را از سال ۱۳۴۷ و بازی در سینما را از سال ۱۳۶۴ با «تیغ و ابریشم» کاری از مسعود کیمیایی آغاز کرد. مجله‌ای با نام «نشانی» منتشر کرد که پس از چند ماه متوقف شد. صالح علا کتاب «تمامی آنچه که مردان در باب زنان می‌دانند» اثر عبدل اسمیت را ترجمه کرده که از معروف‌ترین تولیدات تاثیرگذار وی به‌شمار می‌رود. اگر این کتاب ۱۱۰ صفحه‌ای را باز کنید و تا انتها ورق بزنید چیزی جز صفحات سفید نمی‌بینید. او به‌عنوان هنرمند مهمان در نمایشگاه «گنج و گستره ۲» حضور داشت و اثری به نمایش گذاشت که بسیار مورد توجه قرار گرفت. گفت‌وگوی پیش رو درباره گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان و اثر صالح علا در نمایشگاه این گروه است…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
بیلی با آخی بر سر
حمید جانی‌پور
چکیده:
گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان با رویکردی نزدیک به هنر مفهومی، در سال 1353 تاسیس شد. این گروه در اغلب نمایشگاه‌های خود از هنرمندان دیگری هم دعوت می‌کرد، تا به عنوان مهمان در نمایشگاه حضور داشته باشند. یکی از این نمایشگاه‌ها «گنج و گستره 2» نام داشت که هانیبال الخاص، محمد صالح علا و بهزاد حاتم هنرمندان مهمان آن بودند.
آثار هانیبال الخاص، در عین بیان عواطف فردی، واکنشی به وضعیت سیاسی و اجتماعی بود. او همیشه به هنر حکومتی معترض بود و در عین حال همواره با هنرمندانی که به تصور او سوار بر موج هنر مدرنیستی وارداتی بودند در تضاد و تقابل بود. به همین دلیل، اگر چه او در مورد هنر غیر‌اقتصادی با گروه آزاد همراه و هم‌نظر بود و در نمایشگاه «گنج و گستره 2» به‌عنوان میهمان دعوت شده بود، اما به شکلی حضور یافت که موجب ناراحتی و درگیری با مارکو گریگوریان شد.
الخاص در سال 1389، در سن هشتاد سالگی در کالیفرنیا چشم از جهان فرو بست. در متن پیش رو با زندگی و نوع تفکر او بیشتر آشنا می‌شویم…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
در ستایش امر خیالی
در باب احمد عالی و هنرش
مهدی مقیمی‌نژاد
چکیده:
احمد عالی پدیده‌ای منفرد، مستقل و جدا افتاده در هنر ایران است. هنرمند مدرنی با تمایلات مفهومی که تجربیاتش، نه در زمینه‌های نقاشی و عکاسی چندان با معنای مدرنیسم در این رسانه‌ها همسویی داشت و نه در قالب الگوهای متعارف هنر مدرن در دهه‌های چهل و پنجاه خورشیدی می‌گنجید. آثار هنری او به دور از موضوع‌زدگی با ارایه فرم‌های بدیع، چالشی مفهومی را در ذات تصویر پیش کشید و در فضایی بینارسانه‌ای هویت ویژه خود را یافت. احمد عالی بی‌آن‌که در جمع معاصرانش و در نمایشگاه‌ها و رخدادهای گروهی نقش پررنگی داشته باشد، به نوجویی‌هایی دست زد که هنرش را تا به امروز در حکم نمونه‌ای یگانه، تاریخی و ماندگار باقی گذاشت…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
هفت انگشت اثرگذار
درباره آثار گرافیکی مرتضی ممیز برای “گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان”
مهدی فاتحی
چکیده:
با توجه به تحولات نقاشی مدرن دهه ۴۰ و ۵۰ در ایران، شاید این سخن که گرافیک امروز ایران بر بستر نقاشی رشد کرده،بیراه نباشد. برای ادراک این امر باید شرایط و تحولات رویدادهای مهم هنرهای دیداری ایران و موقعیت اقتصادی و اجتماعی زمانه را بررسی کرد…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
هنر همچون درمان
درباره باغ سنگی درویش‌خان
فرزانه حسینی
چکیده:
در دهه پنجاه شمسی هنرمندان ایرانی همگام با تحولات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به سمت و سویی جهانی گرویدند. «گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان» با حضور برخی از هنرمندان نوگرا در اوایل این دهه تشکیل شد. اعضای این گروه با برگزاری اولین نمایشگاه‌های هنر مفهومی شناخته می‌شوند. در کنار جریان اصلی هنر این دوره، همچون تمامی دوره‌ها، عده‌ای به صورت موازی مشغول تولید آثار هنری بودند. یکی از شناخته شده‌ترین نمونه‌های این دوران درویش‌خان اسفندیارپور است. گرایش گروه آزاد در خلق آثار مفهومی و چیدمان و اجرا از یک طرف و همزمانی پیدایش باغ سنگی، از سوی دیگر، سبب این پرسش شده است: آیا باغ سنگی درویش‌خان با هنر مفهومی نسبتی دارد؟…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
مخالفان “گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان”
سجاد باغبان‌ماهر
چکیده:
تشکیل انجمن، کانون و گروه برای فعالیت‌های سازمان‌یافته و هدفمند در فضای هنر تجسمی ایران، همواره کاری دشوار و طاقت‌فرسا بوده و معدود حرکت‌ها در این زمینه نیز بسی ناپایدار و گاه نافرجام بوده است! بااین‌وجود، ما با تلاش‌ها و کنش‌هایی مانند «خروس جنگی»، «سقاخانه» و «تالار ایران» یا «قندریز» در هنر دیداری ایران آشنا هستیم. گروه اخیر البته کمتر اهل جنجال بود و شاید به همین دلیل توانست بیش از یک دهه فعالیت مستمر در زمینه نمایش، پژوهش، انتشار، خلق و نقد هنرهای تجسمی داشته باشد. از این جهت، شاید بتوان تالار قندریز و حرکت جمعی شکل گرفته حول این گالری را از بسیاری جهات، کنشی منحصربه‌فرد در تاریخ هنر این سرزمین دانست؛ بااین‌حال، مدیران این تالار نخواستند یا نتوانستند که گروه و جنبش هنری منسجم و متحدی را شکل دهند و ازاین‌جهت، مشابه سایر انجمن‌ها و جریان‌های پیش از خود یا همزمان خود بودند. «سقاخانه» كه جنبشی هنری تلقی می‌شد، درست در نقطه مقابل «قندریز»، به دلیل كم‌اعتنایی به بنیان‌های نظری، عدم ارایه بیانیه و ناكامی در تنظیم مناسباتش با قدرت و بازار، در تلاش برای ایجاد همگرایی ناموفق بود. نكته مهم‌تر این‌كه تمام این تلاش‌ها مربوط به دهه 40 شمسی می‌شد. دهه 50 وضعیت متمایزی داشت: تحولات عمیق اجتماعی حاصل از انقلاب سفید و اصلاحات ارضی، رویارویی آشکارتر مخالفان سیاسی با واقعه نمادینِ سیاهکل (بهمن 1349) و تثبیت قدرت مطلقه به اتکای دلارهای نفتی و بسیاری موارد دیگر که در حوصله این یادداشت نیست، دهه پنجاه شمسی را از بنیاد متفاوت از دهه‌های پیشین و آبستن حوادث مهمی کرده بود…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
ساکن روان
باغ سنگی درویش‌خان چگونه ثمر داد؟ / “باغ سنگی”، پرویز کیمیاوی، 1355
یوریک کریم‌مسیحی
چکیده:
«باغ سنگی»، اثر برجسته‌ی پرویز کیمیاوی در سینمای مستند ایران، اگر چه محور آن برپاییِ باغی از چوبِ خشک و پاره‌سنگ است به دست درویش‌خانِ اسفندیارپور به رانه و اراده‌ای برخاسته از ایمان و اعتقاد، اما در قلمرو هنرهای تجسمی اثری‌ست چیدمانی و فیلمِ شاخصِ سینمای ایران که این شاخه‌ی تجسمی محور آن است، محوری که نه درویش‌خان از خاستگاه آن خبر داشت و نه کیمیاوی با توجه به آن اثرش را آفرید. «باغ سنگیِ» درویش‌خان اثری شگفت‌انگیز و بسیار بلندپروازانه است که بسیار درست کار شده و بسیار درست از آب در آمده، هرچند درستیِ آن را وجود خودش تعیین کرد و مظنّه شد. در جستارِ پیش رو درباره‌ی باغ و خاستگاه آن و درویش‌خان و کیمیاویِ واسط و آفریننده خواهید خواند…
برای مطالعه مطلب کامل به صفحه خرید مجله چاپی مراجعه بفرمایید
