عنوان؛ زبان مشترک

یادداشتی بر نمایشگاه بی‌حسی

در مقدمۀ انقلاب هانا آرِنت می‌خوانیم: هابیل، قابیل را کشت و رُمولوس، رِموس را؛ در ابتدا جنگ بود. جنگ همان «کلمه» است که در یوحنا 2-1 :1 آمده است. کلمه یا Logos همه چیز است؛ حکمت، خرد، سخن و نظایر آن که دیالوگ هم ریشه در آن دارد. آرنت این گفتُگو را به جنگ ترجمه کرده است. گویی این عبارت سرنوشت محتوم ماست. جنگ داور نهایی است و متأسفانه حق با هابز بود که می‌گفت: پیمان‌ها بدون شمشیر، الفاظی بیش نیستند. دست کم این برای ما که در ایران زندگی می‌کنیم، بارها عینیت یافته است؛ پیمان‌هایی که پاره شد و گزینه‌هایی چون، تحریم و جنگ که روی میز گذاشته شد. کلاوزویتس در سال‌های آخر عمر، درست حدس زده بود؛ جنگ چیزی نیست جز ادامۀ دیپلماسی با زبانی دیگر.

نمایشگاه بی‌حسی که با همکاری زنان اکو آرتیست و پلتفرم 3 فراهم آمده است و به تأثیرات جنگ بر روی روان انسان و زیست بوم می‌پردازد، ناظر بر کلمه، دیپلماسی و گفتوگویی است که اشاره شد بی‌حسی، زنان هنرمندی را از جاهای مختلف دنیا گرد آورده است که غالباً تجربیات شخصی خود از جنگ و تأثیراتش بر محیط زیست را در قالب ویدئو، مجسمه، عکس، نقاشی، چیدمان و آرتیست بوک ارائه می‌کنند. در بخشی از استیتمنت نمایشگاه، کیوریتورها، عاطفه خاص و مینوش زمردی‌نیا، آورده‌اند:
هدف، رسیدن به یک مکالمه مابین کیورتورها و هنرمندان و درنهایت به اشتراک گذاشتن آن با مخاطبان برای صحبت و بحث بیشتر پیرامون این موضوع [جنگ]، فرای مرزهای سیاسی و جغرافیایی است. ما بر این باوریم که هنر توانایی تأثیرگذاری بر ادراکات ، توسعه گفتگوی معنادار و آگاهی بخشی درباره موضوعات مهم را به عموم مردم دارد. گفتوگویی که در متن نمایشگاه، بازتاب پیدا کرده است گرچه از نظر کیوریتورها پیرامون جنگ است، به بیانی دیگر خود جنگ است. در اینجا جنگ سبب یک گفتوگوی عقلانی یا دیالکتیک به معنای عامش می‌شود و مسئله‌ای که آن‌را با اهمیت می‌کند تجربیات شخصی غالب هنرمندان از جنگ است، بنابراین در این نمایشگاه، خرده روایت‌ها که به واحدهای کوچک چون محل‌ها، افراد، خانواده‌ها، نهادها و نظایرش تقسیم می‌شود، اهمیت پیدا می‌کند و در تقابل با روایت کلان تاریخی قرار می‌گیرد.

حال این روایت‌های جامانده از تاریخ ثبت می‌شوند و باب گفتوگوی تازه‌ای را باز می‌کنند که همیشه زیر سیطرۀ روایت‌های کلان گم و یا نادیده گرفته می‌شدند. آلیس دابیل از هنرمندان نمایشگاه، محل‌هایی را در اثرش ترسیم می‌کند که خود تجربه‌اش کرده باشد. او می‌گوید: در این اثر من از نقشۀ نوپوگرافیک قدیمی فورت لوئیس و پایگاه نیروی هوایی مک کورد استفاده کردم […] و نقاطی را نشان دادم که دیگر وجود ندارند. JBLM یکی از چند تأسیسات نظامی در اطراف محل زندگی من در تنگۀ پیوجت در ساحل دریای سالیش است و این تاسیسات منظرۀ غالب در غرب واشنگتن است؛ همیشه ترافیک سنگینی در بزرگراه ایالتی شماره 5 وجود دارد و هزینه‌های اجتماعی ناشی از جنگ همواره وجود دارند. مانا صالحی از هنرمندان دیگر نمایشگاه ویدیویی را نمایش می‌دهد که در مرز ایران، ارمنستان و آذربایجان ضبط شده است و به جنگ قره‌باغ مرتبط است.

منطقه‌ای که سالها مورد مناقشه آذربایجان و ارمنستان بوده است و هر از گاهی آتش جنگ در آن شعله‌ور می‌شود و با میانجی‌گری ایران و کشورهای منطقه برای مدتی آرام می‌گیرد، اما مانا صالحی به این روایت کلان کاری ندارد و با حضور خودش در منطقۀ مرزی، تجربه‌اش می‌کند. یکی دیگر از آثار نمایشگاه « قیمت واقعی پلاستیک» نام دارد. جودیت سلبی لنگ و ریچارد لنگ، طی سال‌ها با جمع‌آوری اسباب‌بازی‌های پلاستیکی، نظیر سرباز، سرخ‌پوست، آدم‌فضایی، کابوی و دزدان دریایی از ساحل کهوئی به نحوی تاریخچۀ مناقشات جهان را روایت می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که جنگ درون ماست، خواه این جنگ واقعی باشد، خواه ناسازگاری بر سر تصمیم گیری‌های معمول زندگی. در این اثر هم خرده روایت از جنگ و هم تأثیر آن بر محیط زیست دیده می‌شود و آنها چون ریسایکل آرتیست‌ها با جمع‌آوری این اشیاء دغدغه‌های محیط زیستی‌شان را نشان می‌دهند. نادیا اسکوردوپولو نیز در چیدمان «اسب تروا» از موادی استفاده می‌کند که در سواحلی چون ساحل ریدز، جمع‌آوری کرده است.

مری وایت، هنرمندی دیگر، 32 سال زندگی مشترکش با یک کهنه سرباز جنگ اتمی را در قالب عکس نمایش می‌دهد. ما راجع به بمب اتم، هیروشیما و ناکازاکی زیاد شنیده‌ایم. کلان روایت‌هایی که حس درد و رنج آدمی را نمی‌توانند بیان کنند اما مری وایت با وقوف به این مسئله سراغ خود آن تأثیرات شیمیایی بر روی شریک زندگی‌اش می‌رود، کسی که شاهد کور شدن پرندگان و آدم‌ها و ویرانی زیست بوم‌ها بر اثر بمب اتمی بوده است و نهایتا خود بر اثر تشعشعات هسته‌ای جان می‌سپرد.

الیزابت کندی در اثرش بنام زاغۀ مهمات بولساچیکا نیز روی منطقه‌ای مشخص که یادگار مخرب جنگ جهانی دوم است، متمرکز می‌شود. یک پایگاه نظامی آمریکا، 6 سال، ساحل، تالاب‌ها و تپه‌های بولساچیکا در کالیفرنیای جنوبی را تصرف می‌کند، پس از غیرفعال شدن پایگاه در سال 1948، آب تالاب‌ها که به اقیانوس آرام راه دارد آلوده می‌شود و زیستگاه صدها گونه پرندۀ آبزی و گونه‌های مهاجر در خطر می‌افتد. از آن روز تا به امروز این محل در حال پاکسازی است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2078 ادامه یابد. آندره سینگر در اثر سرامیکی‌اش با نام خانوادۀ هودو که یادمانی است برای بازماندگان، نگاهی شخصی شده و متفاوت به جنگ دارد. همه از این عبارات کلی که از معنا خالی شده شنیده‌ایم: جنگ ویرانگر است، جنگ جان آدمیان را می‌گیرد، جنگ محیط زیست را نابود می‌کند و نظایرش. اما همۀ این‌ها بر روی چه کسانی تأثیر دارد؟ جنگ بازماندگانی هم دارد که کسی برای آنها یادبود نمی‌سازد. آنها که زنده‌ مانده‌اند و مصیبت را به تنهایی به دوش می‌کشند.

در ویدئوِ «بِپَر» کار مشترک گزل سامیزای و لبخند الفت‌منش، دو هنرمند افغان و ایرانی، دو همسایه، دو همزبان، با اشتراکات و افتراقات فرهنگی، تاریخ خرد و روایت فردی را بهتر می‌بینیم.در این ویدئو اثرات جنگ و پدرسالاری در مسیر زندگی یک زن، از کودکی تا بزرگسالی در بازی لی لی نمایش داده می‌شود. آنها می‌گویند: توجه ما معطوف به این است که چگونه انتظارات فرهنگی و تأثیرات جنگ، مرزها را از میان برمی‌دارند و بر زنان، فارغ از محلشان تأثیر می‌گذارند. کاملا پلت در «دو لتۀ جزیرۀ پرندگان» دو قطعه عکس از جزیره‌ای در دریاچۀ المندورف در سال 2019 به فاصلۀ چند ماه، برداشته است. در استیتمنت هنرمند اشاره می‌شود که جزیرۀ پرندگان نامی است که نسل‌های پیشین جامعۀ محلی بر آن گذاشته‌اند و زیستگاه نوعی حواصیل است و محلی با ارزش بوم‌شناختی و فرهنگی ماندگار است. هم راستا با جابجایی‌هایی که برای اجتماعات و زیست‌بوم‌ها در جهان رخ می‌دهد، پایگاه‌های نظامی و وزارت کشاورزی ایالات متحده، نقشه‌هایی برای نابود کردن حواصیل‌ها کشیده‌اند. این دو قطعه عکس، یکی مربوط به پیش از تخریب است و یکی پس از نابودی گل‌ها و لانه‌های پرندگان. این اثر به لحاظ شناخت ما از تاریخ یک محله که در هیچ کتاب تاریخی‌ای ثبت نمی‌شود با اهمیت است و دغدغه‌های محیط زیستی هنرمند را نشان می‌دهد.

در اثری دیگر، کاتیا گروکاوسکی در ویدئویی به مرور تاریخچۀ خانواده‌اش می‌پردازد. پروژه با تمرکز بر روایت حول شخصیت مادربزرگ، تنها بازماندۀ گروکاوسکی که از کهنه سربازان جنگ جهانی دوم است، شکل می‌گیرد. این روایت همان تاریخ خرد است که جای دیگری نمی‌توانیم سراغی از آن بگیریم. در آرتیست بوک نانت وایلد نیز به انفجاری در خیابان المتنبی بغداد به تاریخ 5 مارس 2007 پرداخته می‌شود. انفجاری که برای مدتی ارزش خبری داشت و نه تاریخی. در چیدمان سارا معدندار با عنوان «به یاد عزیز»که برگرفته از خاطراتش از خانۀ مادربزرگش است، به شکلی دیگر با یک روایت شخصی از جنگ مواجه‌ایم. او که به آمریکا مهاجرت کرده است پس از اولین سفرش به ایران همه‌چیز را دست نخورده به مانند زمانی که مادربزرگش زنده بود، می‌بیند. انگار که زمان در لحظه‌ای مشخص از حرکت باز ایستاده است. خاطرات، اشیا و پرترۀ دایی احمدش که وقتی 17 سال بیشتر سن نداشت در جنگ ایران و عراق شهید شده بود. شیرین خلعتبری در عکسی با عنوان «ردپا» تصویر امروزی شهر باستانی اور را ثبت می‌کند. او در راه رسیدن به بقایای اور با دود غلیظ پالایشگاه‌ها، پلاستیک و نخاله‌‌ها رو به رو می‌شود.

آثاری که در اینجا از نمایشگاه «بی‌حسی» به آن پرداختیم، به روایات شخصی اهمیت می‌دهند که می‌تواند موضوع تاریخ‌نگاری جدیدی باشد که در دهۀ 1970 با نام «میکروهیستوری» به وجود آمد. این روش تاریخ‌نگاری به دلیل ویژگی‌های آن ارتباط نزدیکی با علوم اجتماعی دارد و مورخان با استفاده از اسناد به دست آمده از آن، به انگیزه‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد جامعه و بازتاب آن در محیط مورد تحقیق پی می‌ببرند. میکروهیستورین‌ها عقیده دارند که موضوعات کوچک منابع اندکی دارند که بهتر می‌توان آنها را تکمیل کرد و در کنار هم گذاشت و به کمک تمامی اجزای بازسازی شده، تصویر نهایی را بصورت واقعی و به دور از فرض و گمان، تکمیل کرد. آنها با شناسایی اجزای کوچک و بررسی ارتباط بین پدیده‌های مختلف درمی‌یابند، مردم چگونه زندگی می‌کنند، تحت تأثیر چه شرایطی قرار دارند و در مواجهه با وضعیت‌های ناشناخته چه واکنشی نشان می‌دهند. به زعم آنها این یکی از راه‌های برون رفت از بحران‌های اجتماعی و افزایش مشارکت اجتماعی نقاط دور و نزدیک است.

این شیوۀ نگاه به تاریخ را می‌توان مقابل آرشیو کلاسیک قرار داد که بسیار مورد تردید قرار می‌گیرد و میل به تفسیر نادقیق و از منظر قدرت به وقایع دارد. گفتگویی که پیش‌تر از آن صحبت شد در قالب چنین نگاهی محقق می‌شود؛ گفتگویی که خود جنگ است و دارای مفاهیمی درک شدنی است. در استیتمنت هنرمندان بدون مرز که در نمایشگاه بی‌حسی اثری از آنها با عنوان «جنگ و صلح» نمایش داده شد، می‌خوانیم: ما باور داریم که هنر و هنرمندان زبان مشترکی دارند و می‌توانند انسانها را گرد هم آورند. اجازه دهید این نقل قول را کمی تغییر دهیم. ما باور داریم که زبان مشترکی که هنرمندان این نمایشگاه را گرد هم آورده است «جنگ» است، گرچه نظر کیوریتورها و هنرمندان این نمایشگاه، جز این باشد.

#بام_گردی
دبیر: محمد شمس
نویسنده: ماهور طوسی
تصاویر:

1-
عنوان: خشونت خانگی، جنگ علیه تروریسم: باستان شناسی نظامی ۲، (JBLM پایگاه مشترک نظامیان در تاکوما واشنگتن)
نام هنرمند: آلیس دابیل
تکنیک – متریال: میکس مدیا: اکریلیک، مداد آبرنگی، جوهر، رسانه دیجیتال روی کاغذ TEXT LAID فابریانو، کاغذ آرچز هات پرس ۶۴۰ گرمی
ابعاد:۵۲x۱۸۳cm
سال خلق: ۲۰۱۲

(Title: Domestic Violence/The War on Terror: Military Archaeology 2 (JBLM
Artist Name:Alice Dubiel
Technique- Material: acrylic, watercolor pencil, ink, digital media on Fabriano text laid paper, Arches hot press 640 gsm
Dimension: 52 x 183 cm
Year: 2012

2-

عنوان: فلوت عشق
نام هنرمند: مانا صالحی
تکنیک – متریال: ویدیو و صدا – ۲ دقیقه و ۱ ثانیه
سال خلق: ۲۰۱۹

Title: Flute Of Love
Artist Name: Mana Salehi
Technique- Material: Video and sound – 2 minutes and 1 second
Year: 2019

3-
عنوان: قیمت واقعی پلاستیک
نام هنرمند: جودیت سلبی لنگ و ریچارد لنگ
تکنیک – متریال: چاپ ARCHIVAL PIGMENT عکسهای اسباب بازی پلاستیکی سربازهای ساحلی
سال خلق: 2013

Title: The True Cost of Plastic
Artist Name: Judith Selby Lang and Richard Lang
Technique- Material: Archival pigment print of photographs of beach plastic toy soldiers
Year: 2013

4-
عنوان: اسب تروا
نام هنرمند: نادیا اسکوردوپولو
تکنیک – متریال: عکاسی
سال خلق: ۲۰۲۰

Title: Trojan horse
Artist Name: Nadia Skordopoulou
Technique- Material: Photography

5-
عنوان: نگاه ورای شیشه شکسته
نام هنرمند: مری وایت
تکنیک – متریال: عکاسی دیجیتال
سال خلق: ۲۰۲۰

Title: Looking Beyond the Shatter
Artist Name: Mary White
Technique- Material: Digital Photography
Year: 2020

6-
عنوان: زاغه مهمات بولسا چیکا
نام هنرمند: الیزابت کندی
تکنیک – متریال:عکس دستکاری شده
سال خلق: ۲۰۲۰

Title: Bolsa Chica Bunkers
Artist Name: Elizabeth Kenneday
Technique- Material: Photographic Construction
Year: 2020

7-
عنوان: خانواده هودو (Hoodoo)، گروه 3 تایی ( از ARCHES)
نام هنرمند: آندره سینگر تامسون
تکنیک – متریال: سرامیک چند رنگ
سال خلق: ۲۰۱۹-۲۰۲۰

(Title: Hoodoo Family, group of 3 (from Arches
Artist Name: Andree Singer Thompson
Technique- Material: Multi-colored ceramic
Year: 2019/ 2020

8-
عنوان: بپر
نام هنرمند: گزل سامیزای و لبخند الفت منش
تکنیک – متریال: ویدئو، ۶ دقیقه
سال خلق: ۲۰۱۹

(Title: Bepar (Hop
Artist Name: Gazelle Samizay & Labkhand Olfatmanesh
Technique- Material: Video, 6:00 min
Year: 2019

9-
عنوان: دولته جزیره پرندگان: الف. SUMMER PACHANGA (م. نوعی موسیقی که ترکیبی از سون مونتونو و مرنگه است)
ب. منظره جهنمی به یادماندنی پس از حملات اولیه
نام هنرمند: کامالا پلت
تکنیک – متریال: عکاسی
سال خلق: 2019 – 2020

Title: Bird Island Diptych: i. Summer Pachanga
II. Halcyon Hellscape after Advent Attacks
Artist Name: Kamala Platt
Technique- Material: Photography
Year: 2019-2020

10-
عنوان: آینده روشن است
نام هنرمند: کاتیا گروکاوفسکی
تکنیک – متریال:ویدیو، ۳ دقیقه و ۱۷ ثانیه
سال خلق: ۲۰۱۸

Title: The Future is Bright
Artist Name: Katya Grokhovsky
Technique- Material: Video, 3:17 min
Year: 2018

11-
عنوان: در باب داوری: کتاب قلدری
نام هنرمند: نانت وایلد
تکنیک – متریال: آرتیست بوک به شکل آکاردئونی، ساخته شده با چاپ PULLED WOOD RELIEF روی کاغذ مخملی سیاه سامرست و کاغذ مخملی سامرست
ابعاد: بسته ۴.۶۲۵x۵.۷۵ x ۰.۵ – باز ۵.۷۵x۵۴ اینچ
سال خلق:۲۰۱۲

Title: On Judgment: The Book of Bully
Artist Name: Nanette Wylde
Technique- Material: Artist’s Book, accordion format made from hand pulled wood relief prints on Somerset Black Velvet and Somerset Velvet.
Dimensions: 4.625″ x 5.75″ x .5″ closed. 5.75″ x 54″ open/extended
Year: 2012

12-
عنوان: به یاد عزیز
نام هنرمند: سارا معدندار
تکنیک – متریال: چیدمان
سال خلق: ۲۰۲۰

Title: In Memory of Aziz
Artist Name: Sara Madandar
Technique- Material: Installation
Year: 2020

13-
عنوان: رد پا
نام هنرمند: شیرین خلعتبری
تکنیک – متریال: عکاسی
سال خلق: ۲۰۱۵

Title: Foot print
Artist Name: Shirin Khalatbari
Technique- Material: Photography
Year: 2015

برای خرید نسخه کاغذی پشت بام به این لینک مراجعه کنید.
شرکت نگاه روشن پارس حامی پشت‌بام