کودتای ۲۸مرداد؛ عزل مصدق و انتخاب زاهدی به نخست وزیری
خبر حکم نخست وزيرى زاهدی، در روز ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ منتشر شد. مصدق این خبر را تایید نکرده بود، اما پس از پخش این خبر اقداماتی برای جلب حمایت نظامیان در پادگان‌های خارج از تهران صورت گرفت و بیانیه‌ای مبنی بر دعوت نیروهای مسلح به حمایت از شاه تهیه و منتشر شد. در خلال روزهای قبل از کودتای ۲۸مرداد، مردم و برخی هواداران حزب توده در اعتراض به این حکم به خیابان‌ها ریخته و شعارهایی در مخالفت با شاه سر دادند. مجسمه‌های شاه سرنگون و تصاویر وی پاره شد.
اشغال ایستگاه رادیو و حمله به خانه نخست وزیر
تا اواخر روز ۲۷مرداد تظاهرات به نفع مصدق و در مخالفت با شاه بود، اما به تدریج اوضاع دگرگون شد. از صبح ۲۸مرداد، در حالی که نظامیان از پایتخت نا آرام محافظت می‌کردند، عده اى که توسط دار و دسته شعبان جعفری (شعبون بی‌مخ) با شعار «زنده باد شاه»، تظاهرات کرده و از بازار تهران به سمت خانه مصدق رفتند. آنان در این مسیر اموال عمومی را تخریب کرده و با خشونت نمایشی، هواداران مصدق را از میدان به در کردند. قوای انتظامی که مامور نظم و برقراری آرامش بود، هیچ عکس‌العملی نشان ندادند. تظاهرکنندگان توانستند در پناه نیروی انتظامی، پس از اشغال ایستگاه رادیو آماده حمله به خانه نخست وزیر شوند. از ساعت پنج عصر، تانک‌ها و گروه زیادی از تظاهرکنندگان آماده حمله به خانه نخست وزیر بودند.
حبس و تبعید مصدق و تیرباران شدن دکتر فاطمی
فضل الله زاهدی در تلگرافی از شاه دعوت کرد که به کشور بازگردد. یکی از واحدهای نظامی طرفدار زاهدی با پخش بیانیه‌ای از طریق رادیو به حمایت از زاهدی پرداخت. تانک‌ها و قوای نظامی به خانه نخست وزیر حمله کردند. پس از زد و خورد شدید و درگیری مهاجمان و محافظان خانه مصدق، سیصد نفر کشته شدند. مصدق در حین درگیری به اجبار خانه را ترک کرد و به یکی از خانه‌های مجاور پناه برد. با پیروزی کودتاچیان، برخی افراد همچون خود مصدق به حبس و تبعید محکوم شدند و شخصیتی همچون دکتر فاطمی به حکم دادگاه نظامی تیرباران شد.
*خطی از شعر مهدی اخوان ثالث برای محمد مصدق
#بام_تاریخ
زروان روح‌بخشان
تصاویر:
اخبار هنرهای تجسمی را در پشت بام پیگیری کنید.
برای خرید نسخه کاغذی پشت بام به این لینک مراجعه کنید.
گروه معماری کارند حامی شماره پنجم پشت‌بام
