گالری گردی 31 فروردین

جیم

روبرتو بولانیو

سال‌ها پیش دوستی داشتم به نام جیم و از آن موقع تا حالا هرگز آمریکایی‌ای غمگین‌تر از او ندیده‌ام. مردان سرخورده زیادی دیده‌ام، اما هیچ آدمی را ندیده‌ام که به اندازه جیم غمگین باشد. یک‌بار برای سفری که قرار بود دست‌کم شش ماه طول بکشد به پرو رفت، اما خیلی زود برگشت و دوباره دیدمش. بچه‌های بی‌خانمان مکزیکی از او می‌پرسیدند شعر از چی ساخته می‌شود، جیم. جیم گوشش با آن‌ها بود و نگاهش به ابرها و بعد عق می‌زد: کلمات، سخنوری، جست‌وجوی حقیقت، تولد مسیح. درست مثل وقتی که از مریم باکره به شما الهامی می‌شود. در آمریکای مرکزی چندین و چند بار خفتش کرده بودند، باورکردنی نبود،  چرا که او از تفنگ‌داران دریایی و تکاوران کهنه‌کار در ویتنام بود. جیم می‌گفت جنگ دیگر بس است. حالا من شاعری هستم در جست‌وجوی شگفتی‌ها تا با کلماتی عادی و مرسوم بر زبان برانمشان. فکر می‌کنی کلمات عادی و مرسوم وجود دارند؟ جیم در جواب می‌گفت به گمانم این‌طور باشد. زنش شاعری مکزیکی-آمریکایی بود که هرازچندی جیم را تهدید می‌کرد که ترکش می‌کند. یکی از عکس‌هایش را نشانم داده بود. زیبایی قابل‌عرضی نداشت.

قیافه‌اش رنج را فاش می‌گفت و پشت آن رنج، خروش خشم توی چشم می‌زد. زن را توی آپارتمانی در سان‌فرانسیسکو یا خانه‌ای در لس‌آنجلس تصور کردم، خانه‌ای با پنجره‌های چفت شده و پرده‌های از هم‌گشوده، و او که نشسته بود پشت میز و نان برش خورده و سوپ سبزیجات می‌خورد. از قرار معلوم جیم زن‌های گندمگون را دوست داشت؛ و بی‌هیچ توضیح اضافه‌ای می‌گفت زنان اسرارآمیز تاریخ. من، برخلاف او، زن‌های بلوند را ترجیح می‌دادم. یک‌بار در خیابان‌های مکزیکوسیتی دیدمش که محو تماشای شعبده‌بازان آتش‌خوار شده بود. با اینکه از پشت‌سر دیدمش و صدایش هم نزدم اما شک نداشتم که خود جیم است. موهایش به طرز مضحکی قیچی خورده بود و پیراهنی سفید و چرک به تن داشت و طوری قوز کرده بود که گویی کوله‌پشتی همچنان بر دوشش سنگینی می‌کند. گردنش، گردن سرخش، یک‌جورهایی آدم را یاد اعدام‌های صحرایی بدون محاکمه در روستا می‌انداخت- منظره‌ای در قابی سیاه‌وسفید، بدون‌هیچ و بیلبورد و چراغ پمپ‌بنزینی- به عبارتی، روستا درست همان‌جور که هست با انتظار می‌رود که باشد: زمین‌های بایر، پشت به پشت هم، با آلونک‌هایی خشت‌و‌گلی یا جان‌پناه‌هایی که ازشان گریخته‌ایم و با این همه هنوز چشم انتظار بازگشتمان هستند. جیم دستانش را گذاشته بود توی جیب‌هایش. آتش‌خوار مشعلش را می‌جنباند و با درنده‌خویی می‌خندید. صورتش پر از دوده و سیاه بود و همین باعث می‌شد هم به سی‌وپنج ساله‌ها بخورد و هم به پانزده ساله‌ها. بالاتنه‌اش برهنه بود و زخمی عمود از ناف تا سینه‌اش بالا رفته بود. هر از گاهی دهانش را از مایعی آتش‌زا پُر می‌کرد و بعد ماری دراز از آتش تف می‌کرد بیرون. جماعت نگاهی به او می‌انداختند، هنرش را تحسین می‌کردند و به راهشان ادامه می‌دادند. الا جیم که بی‌حرکت ایستاده بود توی پیاده‌رو؛ انگار از آتش‌خوار انتظار بیشتری داشت: انتظار دهمین نشانه که آتش‌خوار نُه‌تای دیگرش را رمزگشایی کرده بود؛ یا انگار که در صورت دوداندودش دنبال چهره دوستی قدیمی می‌گشت یا پی چهرۀ کسی که کشته بودش. مدتی طولانی به تماشایش ایستادم. آن موقع هجده یا نوزده ساله بودم و تصور می‌کردم نامیرا هستم. اگر می‌دانستم که من هم روزی خواهم مُرد، برمی‌گشتم و از آنجا دور می‌شدم. کمی آن هم از پشت سر و اداواصول آتش‌خوار بعد، تماشای حوصله‌ام را سر بُرد. بنابراین رفتم جلو و صدایش زدم. به نظر می‌رسید صدایم را نمی‌شنود. وقتی برگشت، دیدم که صورتش خیس عرق است گمانم تب کرده بود و مدتی طول کشید تا مرا به جا بیاورد؛ با تکان سر سلامی داد و بعد رویش را برگرداند به سمت آتش‌خوار. کنارش که ایستادم، دیدم دارد گریه می‌کند. احتمالاً تب هم داشت. گذشته از این، کشفی کردم که البته آن زمان نسبت به حالا که می‌نویسمش، چندان شگفت زده‌ام نکرد: آتش‌خوار منحصراً برای جیم اجرا می‌کرد، انگار که عابران آن گوشه مکزیکوسیتی اصلاً وجود ندارند. گاهی شعله‌های آتش تا یک متری جایی که ایستاده بودیم می‌رسید: گفتم منتظر چه هستی؟ می‌خواهی وسط خیابان کباب شوی؟ مزاحی مضحک بود که بی‌فکر پراندم، اما بعد یک‌دفعه به ذهنم خطور کرد: بله جیم دقیقاً منتظر همین است. ترجیع بندی در خاطرم هست از ترانه‌ای که آن سال‌ها در پاتوق پانکیها حسابی گل کرده بود و می‌گفت: چینگادو/ اچیثادو، چینگادو/ اچیثادو. خودِ خود جیم را می‌گفت: به‌گارفته، جادو‌شده. جادوی مکزیک گرفتارش کرده بود و حالا مستقیماً چشم در چشم اهریمن‌های خودش دوخته بود. گفتم بیا زودتر بزنیم به‌چاک. بعد پرسیدم چیزی مصرف کرده یا کسالتی دارد. با تکان سر گفت نه. آتش‌خوار به ما زل زده بود. سپس مثل آیولوس، خدای باد، با گونه‌های پف‌کرده نزدیکمان شد. در کسری از ثانیه فهمیدم آنچه دارد می‌آید رویمان بیفتد باد نیست. به جیم گفتم بزن برویم و بعد با ضربه‌ای او را از لبه مهلک پیاده‌رو کندم. خودمان را در خیابان پایینی، در مسیر رِفَرما، گم‌وگور کردیم و کمی بعد از هم

جدا شدیم در تمام طول راه جیم لام‌تاکام چیزی نگفت و دیگر هرگز ندیدمش.

پیشنهاد کسری کبیری